دیابت شیرین گروهی از بیماری‌های متابولیک را شامل می‌شود که در آنها افزایش قند خون (هیپرگلیسمی) مشاهده می‌شود.۱ در فردی که دارای متابولیسم طبیعی است ترکیب غذای مصرف شده پانکراس را وامی‌دارد که به مقدار کافی انسولین ترشح نماید. این انسولین سبب ورود گلوکز خون به داخل سلول‌ها و تولید انرژی می‌شود. این مکانیزم گلوکز خون را تنظیم می‌کند اما در ضمن اجازه می‌دهد تا سلول‌ها برحسب نیازشان به انرژی، از گلوکز بهره‌مند شوند. در فرد دیابتی این مکانیسم دچار مشکل می‌شود و به علت کمبود انسولین و یا عدم پاسخگویی سلول‌ها به انسولین میزان گلوکز خون بالا می‌رود.
یکی از آزمایش‌هائی که در آزمایشگاه پزشکی درخواست بسیار دارد، آزمایش گلوکز خون است. افزایش کنترل نشده گلوکز خون منجر به عوارض متعدد و مرگ زودرس می‌شود. بر اساس گواهی‌های فوت صادر شده در امریکا دیابت هفتمین عامل مرگ در این کشور است،۲ اما نقش دیابت به تحقیق بیش از این است چرا که در گواهی مرگ عوامل زمینه‌ساز ذکر نمی‌شود؛ مثلاً در مورد کسی که گواهی مرگ وی بعلت حمله قلبی است شاید علت زمینه‌ساز آن دیابت باشد.
در حال حاضر ۱۷۱ میلیون نفر در سراسر جهان بیمار دیابتی شناخته شده وجود دارد که تخمین زده می‌شود این تعداد تا سال ۲۰۳۰ دو برابر گردد.۲ در امریکا تعداد بیماران شناخته شده دیابتی از ۵/۱ میلیون نفر در سال ۱۹۵۸ به ۶/۲۵ میلیون نفر در سال ۲۰۱۱ افزایش یافته که این نسبت با بروز یک اپیدمی تناسب دارد.۱
علاوه بر این مرکز کنترل و پیشگیری بیماری‌ها (CDC) تخمین می‌زند که در سال ۲۰۱۱، ۷۹ میلیون بزرگسال بالای ۲۰ سال پره‌دیابتیک هستند یعنی قند خون آنها بالاتر از حد طبیعی بوده ولی در حدی نیست که آنها را در ردیف دیابتی‌ها بتوان طبقه‌بندی کرد. ۱۱ درصد افراد پره‌دیابتی در عرض سه سال به مرحله دیابتیک می‌رسند.۱و۲ حتی اگر این افراد به مرحله دیابت هم نرسند باز هم در معرض ریسک بالاتر بیماری‌های عروقی قرار دارند.
انواع دیابت
دیابت نوع ۱: در اثر تخریب اتوایمون سلول‌های بتای پانکراس به وجود می‌آید و منجر به نارسائی مطلق انسولین می‌گردد. ۵ درصد بیماران دیابتی در آمریکا مبتلا به نوع یک هستند.۳ در مقایسه با نوع دو شروع آن سریع بوده، تکرر ادرار، تشنگی زیاد، کاهش وزن توأم با افزایش اشتها و تحریک‌پذیری از علائم آن است. عامل ایجاد دیابت نوع یک به طور کامل مشخص نیست و شیوع آن نیز افزایش چشمگیری نداشته است.۳
دیابت نوع ۲: این نوع دیابت در اثر نقص ترشحی پیشرونده و در زمینه مقاومت به انسولین ایجاد می‌شود.۳ در اغلب موارد سلول‌های بتا به تدریج آسیب می‌بینند. این بیماری با افزایش سن، چاقی و بی‌تحرکی ارتباط مستقیم دارد و در برخی گروه‌های نژادی مثل آفریقائی‌های آمریکا، اسپانیائی‌ها و بومیان آمریکا بیشتر بوده و در نژاد آسیائی کمتر است، ولی وقتی شیوع بیماری افزایش پیدا می‌کند، این افزایش در تمام گروه‌های نژادی دیده می‌شود.
در جوانان رشد دیابت نوع دو نگران کننده است. قبل از سال ۱۹۸۰، این بیماری در کودکان بسیار نادر بود ولی بین سال‌های ۲۰۰۲ تا ۲۰۰۵ (شکل۱) سالانه ۳۶۰۰ مورد جدید از این بیماری در جوانان گزارش شده است.۵ درمان دیابت نوع دو در این گروه سنی بسیار مشکل است. علاوه بر این تغییرات هورمونی، شروع بلوغ، بیماری‌های دوران کودکی و عفونت، کنترل بیماری را با چالش مواجه می‌کند
دیابت حاملگی: نوعی از عدم تحمل گلوکز است که در دوران بارداری اتفاق می‌افتد. این بیماری حدود ۴ درصد زنان حامله را مبتلا می‌سازد و اگر درمان نشود ممکن است برای جنین مشکلاتی ایجاد نماید. گرچه پس از زایمان معمولاً این بیماری عقب‌نشینی می‌کند اما ریسک ابتلا به دیابت نوع دو را در این زنان در فاصله ۵ تا ۱۰ سال بعد از زایمان تا ۴۰ درصد افزایش می‌دهد.
سایر انواع دیابت: در نتیجه اختلال ژنتیک خاص سبب تخریب سلول‌های بتای پانکراس شده یا مانع ترشح انسولین می‌گردد. برخی اشخاص متعاقب بیماری یا عفونت پانکراس به دیابت مبتلا می‌شوند، علاوه بر این برخی داروها نظیر داروهای سرکوبگر ایمنی و یا داروهای ضد HIV می‌توانند سلول‌های ترشح کننده انسولین را هدف گرفته و از بین ببرند.۳
فاکتورهای خطر
نژاد، تاریخچه فامیلی و موتاسیون‌های خاص ژنی فاکتورهای خطرسازی هستند که از کنترل ما خارجند. اما در کنار اینها بسیاری از رفتارهای زندگی هستند که می‌توانند اثر مهمی بر ایجاد دیابت نوع دو داشته باشند. مهمترین اینها چاقی و عدم تحرک می‌باشد. سایر عوامل خطرساز برای دیابت نوع دو عبارتند از: HDL پائین (کمتر از ۳۵mg/dl)، تری‌گلیسرید بالا (بیش از ۲۵۰mg/dl)، فشار خون بالا و به دنیا آوردن نوزاد بالای ۹ پوند وزن.۴a این عوامل خطر ممکن است در افراد پره‌دیابتیک دیده شوند. در این افراد گلوکز خون از حد طبیعی بالاتر است اما هنوز به حد دیابتیک نرسیده است. خبر خوب برای افراد پره‌دیابتیک این است که کاهش حتی ۵ درصد وزن می‌تواند پیشرفت به سوی دیابت را متوقف نموده یا به تأخیر اندازد.
شکل ۲- ریسک ابتلا در طی دوره عمر با فرض ۱۸ سال به عنوان سال پایه
اثر چاقی بر ایجاد دیابت در مطالعه سال ۲۰۰۶ سلامت و تغذیه ملی مشخص شد. در شکل ۲ این اطلاعات نشان می‌دهد که بعنوان مثال اگر زنی در ۱۸ سالگی چاق قلمداد شود احتمال ابتلای وی به دیابت در طول زندگی ۵۰ درصد است و اگر خیلی چاق باشد این احتمال به ۷۵ درصد می‌رسد.۲و۶
عوارض دیابت
شدت عوارض بیماری دیابت بر حسب میزان کنترل آن، وجود سایر بیماری‌ها به طور همزمان و مدت بیماری متغیر است.۷ سوء اثر دیابت بر کلیه اعضای اصلی بدن از طریق اثرات میکرو و ماکروواسکولار است.
رتینوپاتی، نوروپاتی و نفروپاتی مهمترین عوارض عضوی دیابت هستند، در کنار آن باید از گرفتگی عروق قلبی و سکته نام برد.۸و۹
دیابت مهمترین دلیل کوری در افراد ۲۰ تا ۷۴ سال است. بیش از ۴ میلیون نفر دیابتی بالای چهل سال رتینوپاتی دیابتی دارند که شامل ۲۸ درصد موارد تشخیص داده شده می‌باشد، همچنین دیابت مهمترین عامل نارسائی کلیوی است. در سال ۲۰۰۸ بالغ بر ۲۰۲۲۹۰ نفر در آمریکا بعنوان مرحله نهائی نارسائی کلیه ناشی از دیابت تشخیص داده شدند. این بیماری در جوانان هم با تأثیرگذاری روی کلیه، بینائی و عروق باعث افزایش مرگ‌ومیر می‌شود.۵
اختلالات عصبی دیابت شامل کاهش حس در دست‌ها و پاها، گاستروپارزیس یا کاهش سرعت هضم در معده، سندرم کارپال-تونل و اختلالات نعوظ می‌باشد.b4 65 درصد افرادی که به مدت طولانی دچار دیابت بوده‌اند دچار آسیب عصبی شده و ۳۰ درصد افراد بالای چهل سال کاهش حس در پاهایشان دارند. این آسیب عصب عمده‌ترین عامل قطع عضو می‌باشد، بعبارت دیگر بیش از نیمی از قطع پاها در افراد غیرتصادفی مربوط به بیماران دیابتی می‌باشد.۱۰ در مقایسه با سایر مردم، میزان مرگ ناشی از مشکلات قلبی و سکته در بیماران دیابتی دو تا چهار برابر بیشتر است.۱۱ بیش از ۷۵ درصد دیابتی‌ها فشارخون هم دارند و خیلی از آنها مشکل چربی خون هم دارند که در نتیجه خطر حمله قلبی و سکته را افزایش می‌دهد.۷ بر اساس آمار، مرگ ناشی از بیماری قلبی در زنان دیابتی طی ۳۰ سال گذشته ۲۳ درصد افزایش یافته در حالیکه در زنان غیردیابتی این مورد ۲۷ درصد کاهش نشان می‌دهد.
تشخیص دیابت
تشخیص ابتدائی دیابت هزاران سال است که انجام می‌شود. در حدود ۶۰۰ سال قبل از میلاد یک پزشک هندو طعم شیرین ادرار را در افرادی که خیلی تشنه می‌شدند توصیف کرده است.
حدود ۱۰۰ سال پیش بندیکت روش استانداردی را برای سنجش گلوکز در ادرار معرفی کرد.۱۲ در سال ۱۹۲۱ در نشست سالانه مدیران بیمه درمانی، دکتر الیوت جاسلین روش بندیکت را به آزمایش رژیم گلوکز
Glucose Diet Test گسترش داد. در این آزمایش بیمار باید دو وعده غذا می‌خورد که یک وعده شامل ۱۲۵ گرم کربوهیدرات شامل مربای سیب و بستنی بود، سپس ادرار بیمار به مدت ۲ ساعت جمع‌آوری می‌شد.
دکتر جاسلین معتقد بود که این روش برای تشخیص دیابت قابل اعتمادتر است.۱۳ او همچنین متذکر شد که سنجش گلوکز خون روش مناسبی نیست زیرا که روش‌های پیچیده‌ای که به کار می‌رفتند خطاهای زیادی داشتند.
تغییر شاخص‌های تشخیص دیابت
در دهه‌های اخیر تشخیص دیابت بر مبنای سنجش گلوکز خون به صورت ناشتا یا دو ساعت پس از خوردن ۷۵ گرم گلوکز بنا شده است. مطالعات متعددی نشان داده‌اند که تست تحمل گلوکز در نوجوانان چندان مفید نیست. در کنفرانس دیابت که در ۲۸ فوریه تا ۲ مارس ۲۰۱۴ در شهر دوحه قطر برقرار بود نشان داده شد که بعلت اثرات بلوغ و هورمون‌ها نتایج تست تحمل گلوکز در نوجوانان منحرف کننده است.
در سال‌های اخیر حد بالای طبیعی گلوکز خون کاهش یافته و یک طبقه حد واسط بین طبیعی و دیابتیک ایجاد شده است.۷
تحقیقات متعدد نشان داده‌اند که کاهش حد بالای طبیعی گلوکز خون به تشخیص زودتر دیابت و پیشگیری از عوارض آن کمک می‌کند.۱۵و۱۶ اثر دیگر کاهش این حد، افزایش کسانی بوده که قبلاً سالم تصور می‌شدند و اکنون دیابتی تلقی می‌شوند. یکی از دلایل افزایش افراد دیابتی در سال‌های اخیر همین طبقه‌بندی مجدد است گرچه افزایش در تعداد واقعی افراد دیابتی هم وجود داشته است. در سال ۲۰۰۹، یک کمیته تخصصی بین‌المللی پیشنهاد کرد که از HBA1C جهت تشخیص دیابت استفاده شود. انجمن دیابت آمریکا در سال ۲۰۱۰ این شاخص را پذیرفت۴a (جدول۱). HBA1C و نقش آن در دیابت از سال ۱۹۸۰ شناخته شده بود اما از آن برای تشخیص دیابت استفاده نمی‌شد. گلوکز به ترمینال ان‌والین در زنجیره β هموگلوبین متصل شده و ترکیب پایداری ایجاد می‌کند. این اتصال محکم عمر گلوکز را برابر عمر هموگلوبین یعنی حدود ۱۲۰ روز می‌کند. توصیه به استفاده از HBA1C در تشخیص دیابت با این فرض بوده است که این آزمایش با استفاده از روش تأیید شده National Glycohemoglobin Standardization Program (NGSP) انجام می‌شود. روش‌های قبلی سنجش HBA1C نوسانات زیادی داشتند اما با روش NGPS انحراف استاندارد به طور قابل توجهی کاهش یافته است.۷
جدول ۱ – مقایسه معیارهای تشخیص دیابت در قبل از سال ۲۰۰۹ و سال ۲۰۱۰
مزایای سنجش HBA1C به گلوکز خون عبارتند از: راحتی بیمار چون نیاز به ناشتا بودن ندارد، ثبات اندازه‌گیری بیشتر برای سنجش آزمایشگاهی و عدم تأثیرپذیری آن از بیماری‌های روزانه و استرس۱۷. سنجش گلوکز خون بعلت تغییرات روزانه و نیز عوامل پیش آزمایش بویژه گلیکولز داخل لوله خطاهای بیشتری دارد. البته مزایای HBA1C باید در کنار هزینه بالای آن و دسترسی محدود به آن در نظر گرفته شود.۷
HBA1C منعکس کننده گلوکز متصل به هموگلوبین در ۱۲ هفته اخیر است. مطالعات اپیدمیولوژیک نشان داده‌اند که مقدار HBA1C در مقایسه با گلوکز خون بهتر می‌تواند عوارض میکروواسکولار دیابت را برآورد کند.۱۶ افرادی که HBA1C آنها به خوبی کنترل شده کمتر مبتلا به پروتئینوری و نفروپاتی می‌شوند. همچنین در این افراد مشکلات رتینوپاتی و نفروپاتی کمتر است و یا با تأخیر حادث می‌شود. استفاده از HBA1C برای کنترل دیابت تا ۶۰ درصد می‌تواند موجب کاهش رتینوپاتی و نفروپاتی شود۱۶.
از طرفی مقدار HBA1C به نژاد فرد بستگی دارد. البته این مسئله محل مناقشه است.از طرفی هنوز مشخص نیست که مقدار طبیعی برای کودکان و نوجوانان باید همپای بزرگسالان باشد یا خیر
در مواردی که عمر گلبول‌های قرمز طبیعی نیست مانند حاملگی، خونریزی اخیر یا دریافت خون و بعضی آنمی‌ها تشخیص دیابت نباید بر مبنای HBA1C باشد.۷
با توجه به اینکه روش سنجش HBA1C باید تأئید شده NGSP باشد انجمن دیابت امریکا تعداد زیر ۷ درصد و فدراسیون بین‌المللی دیابت مقدار زیر ۸ درصد را جهت کنترل توصیه کرده‌اند.۷ این درصدها در مورد بزرگسالان است اما در مورد اطفال باید قدری بیش از این باشد چرا که آنها در صورتیکه مقدار گلوکز خونشان بشدت کنترل شود بیشتر دچار هیپوگلیسمی می‌شوند.
از آنجائیکه HBA1C منعکس کننده میانگین قند خون در چند ماه گذشته است و ارزش پیشگوئی کننده قوی جهت عوارض دیابت دارد، لذا شایسته است به طور روتین در معاینه اولیه و پیگیری بیماری اندازه‌گیری شود.۱۷
اخیراً روش‌های مورد تأیید NGSP در سنجش HBA1C برای مطب و آزمایش در منزل به بازار عرضه شده است. شواهد نشان می‌دهد که سنجش HBA1C در مطب و منزل در کاهش میزان HBA1C مؤثرتر از آزمایش آن در آزمایشگاه است.۱۹و۲۱ مزایای سنجش خانگی در افزایش استقلال و دانش بیمار است اما معایب آن هم شامل استفاده و تفسیر اشتباه و به دور ماندن از سیستم درمانی می‌باشد.
تست‌های POC در مطب این امکان را فراهم می‌سازند که پزشک بتواند سریعاً نسبت به تغییرات قند خون بیمار واکنش نشان داده و دارو یا دستورات مربوط به شیوه زندگی را تغییر دهد.۱۹و۲۰
این مسئله بخصوص در جوانان مبتلا به دیابت نوع دو مهم است چرا که خطرات قلبی عروقی از ابتدای زندگی دامنگیر آنها می‌شود.۲
علاوه بر HBA1C دو شاخص دیگر برای سنجش طولانی مدت قند خون وجود دارد. فروکتوزآمین و ۱ و ۵ آنهیدروگلوسیتول (۱,۵-AG) می‌توانند در این خصوص کاربرد داشته باشند ولی کمتر مورد استفاده واقع می‌شوند. فروکتوزآمین در محدوده کوتاه‌تری نسبت به HBA1C قند خون را منعکس می‌کند. از آنجائی که اعتبار این تست‌ها بالا نیست لذا مصرف بالینی آن جای سؤال دارد. در یک مطالعه مشخص شده که متوسط گلوکز خون در طی دو هفته بوسیله HBA1C بهتر از فروکتوزآمین مشخص می‌شود.۲۳
چالش‌های پیش رو در آینده
طبق برآورد CDC در سال ۲۰۱۱، هفت میلیون آمریکائی مبتلا به دیابت وجود دارند که از بیماری خود بی‌خبرند. دیابت هزینه سنگینی را هم بر بودجه دولتی و هم هزینه خانوارها تحمیل می‌کند. باز هم طبق برآورد CDC هزینه دیابت در سال ۲۰۱۱ در امریکا بالغ بر ۱۹۴ میلیارد دلار بوده است که در سال ۲۰۱۴ به ۲۵۰ میلیارد دلار افزایش می‌یابد.۳
با توجه به پیش‌بینی‌های بعمل آمده که در اواسط قرن حاضر از هر ۳ آمریکایی یک نفر دچار دیابت خواهد بود این هزینه غیرقابل تحمل می‌گردد. هزینه درمان و پایش دیابت برای هر فرد سالانه بالغ بر ۷۰۰/۱۱ دلار می‌شود. اگر این فرد دچار یکی از عوارض دیابت مانند رتینوپاتی شود سقف هزینه سالانه به ۷۰۰/۲۰ دلار می‌رسد.۶a
مهمترین سؤالی که باید به آن پاسخ داد این است که برای کاهش عوارض ناشی از دیابت آیا باید غربالگری جمعیت عمومی یا تست HBA1C انجام پذیرد یا خیر؟ از آنجا که موارد تشخیص داده نشده دیابت رو به فزونی است و عوارض بیماری بر کیفیت زندگی فرد غیرقابل انکار است، لذا این سؤال پاسخ جدی می‌طلبد.
عوارض چشمی بیماری قند می‌تواند به آسیب عروق خونی شبکیه منجر شود که در اصطلاح رتینوپاتی دیابتی خوانده می‌شود. همچنین ورم مرکز بینایی چشم (ماکولا)، خونریزی‌های متعدد در شبکیه و زجاجیه چشم بر اثر دیابت از عوارض جدی چشمی است که اگر بموقع درمان نشود، به کم بینایی یا نابینایی دائمی منجر می‌شود.
دکتر مهدی مدرس‌زاده، رئیس انجمن شبکیه و زجاجیه ایران با توجه به شیوع بیماری دیابت در ایران و ضرورت پیشگیری و کنترل این بیماری برای جلوگیری از بروز عوارض ناشی از آن به جام‌جم می‌گوید: دیابت قابل پیشگیری و کنترل است و افراد دیابتی با انجام فعالیت فیزیکی و رژیم غذایی مناسب، علاوه بر این که بیماری خود را کنترل می‌کنند، می‌توانند از بروز اختلال در بینایی چشم خود جلوگیری کنند.
عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران می‌افزاید: اگر بیماری قند کنترل نشود، در طول زمان بافت‌های غیرطبیعی در شبکیه چشم به وجود می‌آید که با ایجاد تورم در شبکیه، دید چشم را کاهش می‌دهد.
آسیب شبکیه چشم با قند بالا
به گفته این متخصص، افراد مبتلا به دیابت باید از بروز عوارض چشمی که بیماری دیابت در آنها ایجاد خواهد کرد، پیشگیری کنند و تحت کنترل باشند؛ چرا که بی‌توجهی به کنترل و درمان دیابت بتدریج با آسیب‌های بافتی زیادی همراه است که یکی از مهمترین آنها آسیب به شبکیه چشم است.
وی تاکید می‌کند: ازجمله مشکلاتی که در دیابتی‌ها شیوع می‌یابد، رسوب ذرات چربی روی شبکیه، انسداد عروق شبکیه، پارگی و خونریزی رگ‌ها، ایجاد عروق غیرعادی در عصب بینایی و در نهایت ایجاد تورم در شبکیه و کاهش دید بیمار است.
اختلال بینایی تا کوری کامل
قند خون بالا باعث می‌شود مویرگ‌های شبکیه آسیب ببیند و در نتیجه ورم شبکیه اتفاق بیفتد که باعث کم شدن قدرت بینایی فرد می‌شود.
به گفته دکتر مدرس‌زاده، اگر بیماری قند کنترل نشود بتدریج موجب می‌شود مویرگ‌های طبیعی در شبکیه به وجود آید که باعث ایجاد بافت‌های فیبرو اسکولر روی شبکیه می‌شود، آن را از جای خود جدا می‌کند و دید چشم را بشدت کاهش می‌دهد.
وی می‌افزاید: البته سن بیمار،هنگام تشخیص بیماری و مدت زمانی که فرد دچار بیماری است در به وجود آوردن آسیب شبکیه و شدت آن اثر دارد. بی‌شک، هر چه طول بیماری دیابت بیشتر باشد، احتمال آسیب به شبکیه چشم بیشتر و شدت آن زیادتر می‌شود. در واقع، تشدید آثار دیابت در شبکیه منجر به بسته شدن مویرگ‌های چشم می‌شود و در نتیجه خون به شبکیه نمی‌رسد که در نتیجه آن عروق غیرعادی در شبکیه ظاهر می‌شود و این عروق نابجا بافت‌های غیرعادی ایجاد می‌کنند که شبکیه را تحت کشش قرار داده و از جای خود جدا می‌کنند. در این صورت، درمان باید با عمل جراحی صورت گیرد که البته بینایی فرد کامل نخواهد بود.
دیابت نوع دو ، در خطر بیشتر
شکی وجود ندارد علائم دیابت و ازجمله عوارض چشمی در دیابت نوع یک شدیدتر است. اما نکته مهم آن است که در دیابت نوع یک، چه از نظر سیستمیک و چه بدنی، عوارض بیماری زودتر بروز می‌یابد و بیمارنسبت به کنترل و پیشگیری و درمان این عوارض سریع‌تر اقدام می‌کند.
رئیس انجمن شبکیه و زجاجیه ایران با بیان این مطالب تاکید می‌کند: اما در دیابت نوع دو، بیشتر بیماران تا مدتی نمی‌دانند بیماری قند دارند و بعد از تاثیر روی اندام‌هایشان به پزشک مراجعه می‌کنند. بی‌شک، دیابتی‌های نوع یک باید از وقتی متوجه ابتلا به این بیماری می شوند از نظر چشمی معاینه شوند و در صورت عدم ابتلا به این عارضه نیز سالی یکبار معاینه شوند.
وی می‌افزاید: اما در دیابت نوع دو معمولا ابتلا به عوارض چشمی در صورت عدم کنترل بیماری، هفت یا هشت سال بعد از ابتلا اتفاق می‌افتد. پس کنترل عوارض باید با تشخیص پزشک طی فواصل زمانی مشخصی انجام شود.
عوارضی که باید جدی بگیرید
به گفته دکتر مدرس‌زاده، کاهش بینایی بدون درد از مهمترین نشانه‌های دیابت چشمی است. البته گاهی در دیابت پیشرفته وقتی فشار چشم بالا برود درد هم ممکن است ایجاد شود. ناگفته نماند در دیابت نوع یک، پر نوشی، پر خوری و پر ادراری حتی پیش از علائم چشمی وجود دارد. اما بعد از گذشت دو سال از ابتلا به دیابت نوع دو، بیمار باید از نظر چشمی نیز تحت معاینه قرار بگیرد.
اول پیشگیری و بعد درمان
به گفته این متخصص، تنها راه پیشگیری از بروز عوارض چشمی بیماری قند، کنترل دیابت است که با داشتن فعالیت بدنی منظم، رژیم غذایی صحیح و کنترل قند با داروی خوراکی و در صورت نیاز، انسولین تزریقی ممکن است. فراموش نکنید علائم چشمی دیابت فقط به دلیل بالا بودن قند خون بروز می‌یابد.
دکتر مدرس‌زاده با اشاره به این مطالب به درمان موفق عوارض چشمی دیابت اشاره کرده و می‌افزاید: بسته به نوع عارضه چشمی، اگر بیمار در مراحل اولیه ابتلا مراجعه کند و اگر فقط ورم شبکیه اتفاق افتاده باشد و عروق شبکیه بسته نشده باشد، کنترل عوارض چشمی و پیشگیری از آسیب به بینایی بیمار ممکن است. در واقع، دو سوم بیماران با لیزر درمانی و تزریق داروی خاصی داخل عروق چشم درمان می‌شوند. اما اگر رگ‌های عروق شبکیه تحت تاثیر دیابت بسته شوند، معالجه کامل بیمار مشکل و به حفظ دید موجود معطوف می‌شود. اگر عوارض چشمی دیابت بموقع تشخیص داده شده و درمان شود، بیش از ۹۰ درصد از بیماران می‌توانند از خطر نابینایی نجات یابند.
روشی موثر برای عوارض خطرناک چشمی دیابت
در مراحل اولیه دیابت، عروق خونی شبکیه ضخیم و تنگ و پیچ خورده می‌شود. همچنین از دیواره آنها پلاسما نشت می‌کند که باعث تاری دید می‌شود. اما در مراحل پیشرفته‌تر بیماری بر اثر برآورده نشدن نیازهای غذایی و اکسیژن سلول‌های بینایی در شبکیه رگسازی شروع می‌شود. رگ‌های جدید بسیار شکننده هستند، درون چشم خونریزی می‌کنند، باعث کندگی شبکیه می‌شوند و در نهایت آسیب جدی به بینایی و کوری را باعث می‌شوند.
وقتی این مشکل برای چشم ایجاد می‌شود، عمل ویترکتومی انجام می‌شود که در این عمل، بافت‌ها برداشته و شبکیه به جای اول خود متصل می‌شود. در واقع، متخصصان ایرانی با به‌کارگیری روش جدید ویترکتومی موفق به درمان عوارض بدخیم چشمی دیابت شده‌اند.
لیزر درمانی و کنترل عوارض چشمی
لیزردرمانی یکی از اصلی‌‌ترین درمان‌های عوارض چشمی بیماری قند است. از لیزر هم در مرحله نخست بیماری یعنی در رتینوپاتی زمینه‌ای در صورتی که تورم مرکز بینایی وجود داشته باشد، استفاده می‌شود و هم در مرحله دوم که رتینوپاتی پیشرونده است، به صورت فراگیر استفاده می‌شود.
اما باید توجه داشت لیزردرمانی در درمان عوارض چشمی بیماری قند باعث کنترل بیماری می‌شود، اما معمولا بینایی از دست رفته را نمی‌توان برگرداند. حتی لیزردرمانی در بیماری قند تا حدودی موجب کاهش دید محیطی، کاهش قدرت تطابق، کاهش دید شب و کاهش تمایز رنگ‌ها می‌شود.
