خاصیت ویتامین A برای پوست و سلامتی،چه چیزهایی برای جذب ویتامین A بخوریم؟ویتامین A یا رتینول یک ترکیب ایزوپرنوئیدی است که در بینایی و کنترل رشد و نمو نقش دارد. این ویتامین در گیاهان یافت نمیشود، بلکه بسیاری از گیاهان حاوی ترکیبات ایزوپرنی به نام کاروتنوئید هستند که در بدن جانوران به ویتامین A تبدیل میشود.
اعمال عمده ویتامین A در بدن توسط فرمهای رتینول، رتینال و اسید رتینوئیک انجام میگیرد. β- کاروتن، پروویتامین ویتامین A میباشد. β- کاروتن رنگدانهای زرد بوده و شامل دو ملکول رتینال چسبیده از سر آلدئیدی زنجیرهها به همدیگر میباشد. β- کاروتن مصرف شده در غذا از طریق آنزیم β- کاروتن دیاکسیژناز، تجزیه اکسیداتیو میگردد و تبدیل به دو ملکول رتینال میگردد. رتینال در مخاط روده با کمک آنزیم رتینالدئیدردوکتاز و با مصرف NADPH، احیا شده و به رتینول تبدیل میشود.
فواید و خواص ویتامین A
میزان RDA آن برای مردان ۹۰۰ و برای زنان ۷۰۰ میکروگرم میباشد. میزان UL آن نیز۳۰۰۰ میکروگرم میباشد.
ویتامین A در کبد ذخیره شده و برای آزاد شدن به پروتئینهایی خاص متصل میگردد. ویتامین A در کبد، به صورت استری در نوعی لیپوسیت موسوم به سلولهای ستارهای که در فضای اطراف سینوزوئیدهای کبدی قرار دارند، ذخیره میشود. رتینول برای انتقال به بافــتها، ابتدا هیدرولیز شده و سپس به یک پروتئین حامل به نام پروتئین متصل به آپورتینول (Aporetinol-binding protein;RBP) متصل میشود. به ترکیب ویتامین A و RBP، “هولو RBP” اطلاق میگردد. سلولها با برداشت هولو RBP، ویتامین A را از آن استخراج مینمایند و رتینول پس از ورود به سلولهای غیرکبدی به پروتئین متصلشونده به رتینول (Cellular retinol binding protein) متصل میشود.
مسمومیت با ویتامین A زمانی ایجاد میشود که ظرفیت RBP پلاسما اشباع شود و سلولها در معرض رتینول آزاد قرار گیرند. غلظت بالای ویتامین A دارای اثر تراتوژنیک میباشد، بنابراین باید در طی دوران بارداری از مصرف موادی مانند جگر که دارای مقادیر بالایی از ویتامین A هستند، خودداری نمود. کودکان ۶ ماهه تا ۶ ساله به منظور رشد سالم نیاز بیشتری نسبت به سایر گروهها به ویتامین A دارند.
رتینول متصل به CREB و همچنین اسید رتینوئیک، دارای گیرندههایی در هسته بوده و احتمالاً در کنترل بروز برخی از ژنها مؤثر هستند، لذا این دو فرم از ویتامین A همانند استروئیدها رفتار میکنند. اسید رتینوئیک در ساخت فسفولیپیدهای سورفاکتانت دخالت دارد.
در سلولهای بینایی، ۱۱-سیسرتینال با اوپسین ترکیب شده و ردوپسین را میسازد. جذب نور توسط ردوپسین، فرآیندهای فتوشیمیایی را فعال کرده و موجب ایزومریزاسیون ۱۱-سیسرتینال به ترانسرتینال و جدایی اپسین میشود. این واکنش با ایجاد تغییرات در شکلهای فضایی و با دخالت نوعی G-پروتئین به نام ترانسدوسین و تجزیه cGMP، موجب کاهش نفوذپذیری غشاء به Na+ و در نتیجه، افزایش پلاریزاسیون غشاء سلولهای شبکیه شده و زمینهساز ایجاد یک پیام عصبی میگردد. ایجاد پیام عصبی در سلولهای شبکیه، مکانیسمی متفاوت با دیگر نرونها دارد.
اسید رتینوئیک در ساخت گلیکوپروتئینها شرکت مینماید. رتینوئیدها و کاروتنوئیدها دارای فعالیت ضدسرطانی هستند.
کمبود ویتامین A (VAD) موجب شبکوری، کوری نسبی یا کامل، کراتینیزه شدن و افت ترشحات بافتهای مخاطی، خشکی چشم و تضعیف سیستم ایمنی میشود. کمبود ویتامین A در کودکان، آنها را در مقابل عفونتهای شایع دوران کودکی مانند سرخک، مالاریا، آنفلوانزا، سرماخوردگی و اسهال، حساستر میسازد. کودکان دارای VAD، میزان مرگومیر بیشتری در نتیجه کاهش سطح ایمنی بدن دارند. این کودکان دارای وزنگیری کمتر، رشد کم و کاهش آهن بدن میباشند. زنان حامله دارای VAD نیز با وزنگیری پایین در طی حاملگی و تولد نوزادان با وزن کم، درگیر هستند. زنان HIV مثبت دارای VAD، احتمال بیشتری در انتقال ویروس HIV به نوزادان خود دارند.
اثر آنتیاکسیدانی β- کاروتن بیشتر مربوط به مکانهایی است که فشار سهمی O2 پایینی دارند.