مقدمات انگل شناسی

(- واحد اندازه گيري انگل ها ميكرون مي باشد.)

بنابراين پاريزيت موجودي است كه براي زندگي و بقا به ساير موجودات وابسته است و در داخل يا خارج بدن ساير موجودات زنده ، زندگي مي كند.

به طور كلي انگل ها يا پارازيت ها شامل چهار دسته اند :

1- تك ياخته ها protozoa : اين موجودات بسيار كوچك بوده و براي مشاهده ي آن ها به ميكروسكوپ نياز داريم. حدود 14 – 15 نوع بيماري به وسيله تك ياخته ها در انسان به وجود مي آيد. مثل مالاريا ، توكسو پلاسما ، اسهال خوني آميبي و Toxoplasma gandii (از مادر به جنين منتقل مي شود.) … .

2- كرم ها helminthes : اين موجودات ماكروسكوپي بوده و با چشم ديده مي شوند. و از چند سانتي متر يا ميلي متر تا چندين متر متغيير هستند ، مثلاً يك نوع كرم در روده انسان زندگي مي كند به نام taenia saginata ، كه اندازه ي آن به چندين متر مي رسد.

1- nematode / لوله اي شكل : مثل آسكاريس Ascaris و اينتروبيوس Enterobius (كرمك)

كرم ها                                                       قلاب دار (Hook worm)

2- platy helminthes / پهن                        a ) برگي شكل : بدنشان يكه تكه است. مثل fasila

كه ساكن مجاري صفراوي است ، b ) پهن cestode , tenia بدنشان چند تكه اي مي باشد.

3- بند پايان arthropods : مثل شپش ، كنه و …      << اهميت از جهت : 1- ايجاد بيماري 2- انتقال بيماري

4- قارچ ها fungi

* Life Cycle يا چرخه زندگي :

تمام مراحلي كه موجود زنده در طي دوره ي تكامل خود سپري مي كند. آگاهي از چرخه زندگي در مواردي مثل تشخيص ، پيگيري ، كنترل و مبارزه با بيماري ها مي تواند ما را ياري دهد.

“ اصطلاحات “

* Host / ميزبان : موجودي كه به انگل پناه مي دهد و مواد غذايي وي را تامين مي كند. گاهي اوقات انگل مي تواند باعث مرگ ميزبان گردد.

– برخي انگل ها در چرخه زندگي خود به يك ميزبان نياز دارند كه به آن ها تك ميزبان يا monoxenos مي گويند. مثل : آسكاريس كه ميزبان آن انسان است .

– اما برخي ديگر از انگل ها در طي چرخه زندگي خود به بيش از يك ميزبان احتياج دارند و به آن ها دو يا چند ميزبانه يا Hetroxenos مي گويند. مثل : پلاسمودسم ، ميزبان ها پشه آنوفل و انسان – كرم كدو ، ميزبان ها انسان و گاو .

– ميزبان واسط /Intermadite : اگر دوران نوزادي يا لاروي (تكثير غير جنسي) در يك ميزبان باشد به آن ميزان واسط مي گويند.

– ميزبان اصلي ، نهايي يا قطعي / Final , Definitive : ميزباني كه دوران بلوغ انگل ، آن را در خود پناه مي دهد.

* Vector / ناقل : فقط به موجوداتي مي گويند كه بند پا باشند و بيماري را انتقال مي دهند. مثل پشه آنوفل

1- مكانيكال : مثلاً يك شپش يك انگل را از جايي برداشته و به

– اين وكتور ها از دو طريق بيماري ايجاد مي كنند                                 جايي ديگر منتقل مي كند.

2- بيولوژيكال : حتماً بايد بخشي از سير تكامل انگل در بدن

ناقل طي شود.

* Carrier / حامل : افرادي از جامعه كه انگل را در بدن خود دارند ولي علائمي ندارند و اين ها باعث شيوع بيماري   مي شوند.

* Reservoir / مخزن : موجود زنده اي كه انگل را درخود نگه داشته و آن را ذخيره مي كند.

* Source / منبع : منبع آلودگي يا انگل غير زنده مي باشد. مثل چاه آب ، غذا (سبزي جات ، گوشت ، شير ، … )

* Ectoparasite :

* Endoparasite :

” مكانيسم بيماري زايي “

1- Secretion , Excretion / ترشحات و مواد دفعي : اين ترشحات ممكن است آنزيم يا مواد ترشحي باشد. مثل آميب در روده ي بزرگ انسان آنزيم هاي متعددي ترشح مي كند كه اين آنزيم ها باعث تخريب ديواره ي روده ي بزرگ مي شود.

2- Invasion , Destruction / هجوم و تخريب : مثلاً انگل عامل مالاريا ، اول به اريتروسيت ها حمله كرده و سپس آن را تخريب مي كند.

3- Competition / رقابت : رقابت در جذب مواد غذايي ، معدني ، …

4- Mechanical / مكانيكي : مثلاً آسكاريس مي تواند در روده ي انسان تجمع كند و باعث انسداد آن گردد . يا ممكن است از محل اصلي استقرار خود كه روده ي كوچك است حركت كند و به مجاري صفراوي آمده و در آنجا موجب عفونت گردد. فاسيولا (برگي شكل) كه در مجاري صفراوي قرار دارند و حضور آن ممكن است موجب يرقان شود.

” عواملي كه باعث شيوع بيماري هاي انگلي مي شوند “

1- شرايط غير بهداشتي   2- تغذيه ناكافي 3- عادات و رسوم منطقه اي 4- پائين بودن آموزش هاي بهداشتي 5- نقص سيستم ايمني 6- بودجه هاي بهداشتي ناكافي 7- شرايط آب و هوايي

– وقتي دو موجود در كنار هم زندگي مي كنند اصطلاحاً مي گوييم آن دو رابطه ي هم زيستي يا Symbiosis دارند كه سه نوع مختلف دارد :

1- Mutalism (همياري)                    هر دو موجود براي هم مفيد هستند و به بقاي يكديگر كمك مي كنند.

2- Commensalism (همسفرگي)                   يك طرف سود برده ولي طرف ديگر نه سود مي برد نه زيان.

3-Parasitism (انگلي)                  فقط يك طرف سود مي برد و به طرف ديگر نيز زيان مي رساند.

شدت عفونت انگلي

علائم كلينيكي

” راه هاي انتقال “

مستقيم : فرد به فرد

1- دهان :مهم ترين راه انتقال دهان است كه به دو صورت مي باشد

غير مستقيم : (غذا ، آب ، … )

مستقيم : نفوذ مستقيم انگلي از طريق پوست مثل Ancylostoma كه در مناطق شمالي

2- پوست                                        وجود دارد و از طريق پوست وارد مي شود. از طريق شنا كردن

غير مستقيم : مثلاً يك حشره از انسان خون خواري مي كند و سپس عامل بيماري را به يك

انسان ديگر از طريق نيش يا خون خواري منتقل مي كند.

” تقسيم بندي براساس وسيله حركتي (Locomotion) “

1- Pseudopodia / پاي كاذب : خروج ناحيه اي از بدن به سمتي كه مي خواهد حركت كند.

2- Flagella / تاژك : تعداد تاژك ها معدود بوده و حداكثر چهار جفت است. مثل : تريكوموناس ، ژيارديا ، تريپانوزوم(يك تاژك دارد.)

3- Cilia / مژه : از لحاظ ساختار شبيه تاژك ولي به تعداد خيلي زياد. مثل بالانتيديوم

4- No Locomotor’s Organells / وسيله حركتي ندارد. چون در درون سلول زندگي مي كند و نيازي به وسيله حركتي ندارد. به آن ها انگل اجباري درون سلول هم مي گويند. مثل Apicomplex (هاگداران) ، مالاريا ، توكسو پلاسما ، Balesia ، Isospora ، Cyclospora