یائسگی ودرمان آن با استروژن‌های گیاهی(فیتواستروژنها)،عوارض یائسگی،از بین بردن و کاهش عوارض یائسگی
یائسگی معمولا در دهه چهارم و پنجم زندگی یک فرد مؤنث روی میدهد و علایمی چون گرگرفتگی، عرق شبانه، خستگی و اضطراب و افسردگی، کاهش میل جنسی، بی خوابی و پوکی استخوان و عوارض قلبی وعروقی از ویژگیهای آن به شمار میروند.علت این پدیده را کاهش هورمونهای جنسی استروژن و پروژسترون به دلیل آتروفی تخمدان و فولیکول‌های تخمدانی و افزایش هورمونهای محرکه این دو هورمون FSH وLH که از هیپوفیز قدامی ترشح میشوند می‌دانند. ایجاد چین و چروک در پوست را میتوان در دوران یائسگی به کاهش استروژن که دارای نقش تکثیرکنندگی در سلولها خصوصاً در مخاطات و پوست میباشد، نسبت داد. افزایش عفونتهای حاصله از باکتریهایی چونE-COLI از پیامدهای دیگر دوران یائسگی است که بدلیل کمبود استروژن و در نتیجه کاهش تولید گلیکوژن و اسید لاکتیک رخ میدهد.
علت پوکی استخوان در دوران یائسگی نیز در واقع کاهش استروژن و در نتیجه خروج کلسیم از استخوانها و ورود آن به جریان خون است. استروژن به عنوان آنتاگونیست پاراتورمون (که باعث خروج کلسیم از استخوانها و ورود آن به جریان خون میشود) اثر پاراتورمون و درنتیجه آزادسازی کلسیم از استخوانها جلوگیری می‌کند. بدیهی است که با کاهش استروژن در دوران یائسگی و افزایش اثر پاراتورمون بر روی استخوانها، پوکی استخوان ((استئوپورز))به وقوع خواهد پیوست. از عوارض دیگر یائسگی که آن نیز ناشی از کمبود استروژن میباشد، کاهش حافظه، کاهش میل جنسی و بروز بیماریهایی چون آلزایمر میباشد. استروژن به عنوان یک هورمون استروئیدی دارای توانایی عبور از سد خونی- مغزی و در نتیجه تحریک مراکزی چون هایپوتالاموس و سیستم لیمبیک میباشد. این تواناییهای استروژن باعث ترمیم سلولهای مغزی و تحریک امیال جنسی است و بدیهی است که با کاهش آن از تواناییهای فوق نیز کاسته میشود. شیوع بیماریهای قلبی و عروقی در دوران یائسگی را نیز همچون موارد پیش باید ناشی از کمبود استروژن دانست.
چرا که این هورمون کاهش‌دهنده کلسترول خون، اتساع‌دهنده عروق کرونر و کاهش‌دهنده سلولهای عضلات صاف عروق میباشد. در اینصورت میتوان انتظار داشت که کاهش هورمون فوق سبب آترواسکلروز و افزایش فشار خون گردد. دلیل گرگرفتگی در دوران یائسگی افزایش هورمونLH است که با اثر بر روی عروق گونه‌ها منجر به افزایش گرمای سطح پوست می‌گردد. با توجه به موارد ذکر شده به سهولت میتوان دریافت که بسیاری از علایم دوران یائسگی مربوط به کاهش هورمون استروژن و پروژسترون و عوارض آن میباشد. برای رهایی از این عوارض میتوان از موادی استفاده نمود که دارای خواصی شبیه استروژن باشند. از جمله این مواد فیتو استروژنها یا استروژن‌های گیاهی هستند که با تغییراتی که از سوی فلور طبیعی بدن بر روی آنها اعمال میشود و عملکردی شبیه استروژن از خود نشان میدهند. اکثر فیتواستروژنهای شناخته شده در ۴ دسته لیگانها (ligans) کومستان ها(coumestans) ایزوفلاوون ها (iso flavone) و اسید سایکلیک لاکتون ها(Resoresyclic acid lactones) طبقه‌بندی میشوند. در حدود ۳۰۰ گونه از گیاهان دارای فیتواستروژن شناخته شده‌اند که فیتواستروژنهای موجود در آنها بصورت رقابتی به گیرنده‌های استروژنی متصل شده، در نتیجه باعث کاهش ابتلا به سرطان رحم و یا کاهش کلسترول خون میشود. به عنوان مثال دانه سویا موجب کاهش سرطان رحم و سایر عوارض یائسگی و یا سیر باعث کاهش کلسترول خون و کاهش فشار خون می‌گردد. از میان این کومستان ها با تمایل بیشتری به گیرنده‌های استروژنی اتصال یافته و در نتیجه اثر بالایی از قدرت فیتواستروژنی از خود بروز میدهند. کومستانها که در گیاهانی چون گل آفتابگردان وجود دارند، همچنین از توانایی کاهش هورمونهای LHوFSH برخوردارند. اگرچه همه ایزوفلاوونها اثرات استروژنیک از خود بروز میدهند، اما اکثریت آنها این خاصیت را دارند. برخی از انواع این گروه از مواد نیازمند تغییراتی توسط باکتریهای روده می‌باشند. بطوریکه اگر کسی از آنتی بیوتیکها و سایر موادی که باعث تخریب فلور روده میشوند استفاده نماید، موجب کاهش اثرات فیتواستروژنی این مواد خواهد گردید.
ایزوفلاوونها و جینیستینها دارای اثرات ضد تکثیری در سرطان پستان وابسته یا غیروابسته به استروژن می‌باشند و همچنین از ایجاد رگهای خونی در اطراف سلولهای سرطانی جلوگیری و فعالیت آنزیماتیک این سلولها را کاهش میدهند. از این رو، از این دو ترکیب به علت داشتن اثرات سیزراسیتی همراه با داروی آدریماسین در درمان سرطان‌ها استفاده میشود. همین جینیستینها و یا دیازینها به عنوان عوامل در تعدیل یا طبیعی نمودن میزان استروژنها و پروژسترونها در بدن ایفای نقش می‌کنند و از این رو در درمان اختلالات قاعدگی کاربرد دارند.
لیگانها نیز که در تخم کتان وجود دارند، از گروه ترکیبات فتولیکی با اثرات استروژنی می‌باشند که توسط باکتریهای روده به لیگانهای مورد نیاز پستانداران تبدیل می‌گردند.
موادی چون : دانه سویا شبدر قرمز شیرین بیان تخم کتان
جو شبدر سیر پیازچه گندم ذرت کنجد گل ختمی خرما
جعفری کلم زیتون انگور سیب گلابی هلو وتوت فرنگی و
برخی مواد دیگر حاوی مفادیر متفاوتی ازفیتو استروژنها هستند
در پایان باید به نکاتی در زمینه استفاده از فیتواستروژنها توجه نمود:
۱-پزشکان باید در هنگام تجویز اینگونه از مواد به بیمارانی که از داروی تاموکسی فن یا سایر داروهای ضد استروژنی استفاده می‌کنند، با احتیاط عمل نمایند. چرا که فیتواستروژنها با این داروها دارای تداخل عمل هستند.
۲-بیماران مبتلا به کم‌کاری غده تیروئید باید از مصرف زیاد فیتواستروژنها به علت ممانعت این مواد از جذب هورمونهای جایگزین تیروئید خودداری کنند.
۳-سویا دارای اسید فیتیک است که در جذب آهن اختلال ایجاد نموده، از این رو افراد با آنمی فقر آهن باید از مصرف زیاد آن خودداری نمایند.
۴-کسانی که از داروهای ضد انعقاد چون دارفارین، کومارین و هپارین استفاده می‌نمایند، باید از مصرف مقدار زیادایزوفلاونها
خودداری نمایند چراکه موجب افزایش زمان بند آمدن خون خواهد شد
تالیف و ترجمه:اشکان زرنیقیان
استروژن:
استروژن پوست را جوانتر نشان می دهد پزشکان در آلمان میزان پیری در زنان هنگام یائسگی را حدس زده و سپس میزان استروژن خون را اندازه گرفتند. هر چه میزان استروژن بیشتر بوده آنها نیز جوانتر به نظر می رسیدند. در خانم هایی که میزان استروژن در بالاترین حد خود بود ۸ سال جوانتر از سن واقعی اشان به نظر می رسیدند. استروژن باعث سفتی و انقباض پوست شده و ظرفیت کولاژن و آب را افزایش می دهد در نتیجه پوست کمتر خشک و پوسته پوسته و چروک می شود. بنابراین درمان جایگزینی هورمونی (HRT) همراه با استروژن در کاستن چین و چروک ها و پیری پوست کمک خواهد کرد
