بار ویروسی میزان کمی HIV-1 RNAاست که در خون یا پلاسما موجود می‌باشد. اندازه‌گیری بار ویروسی برای کنترل وضعیت HIVبیمار، راهنمایی شروع یا تغییر درمان ضد رتروویروسی و برای پیش‌بینی خطر پیشرفت بیماری استفاده می‌گردد. بار ویروسی نسبت به شمارش CD4برای تصمیم‌گیری درمان محافظتی با آنتی‌رتروویرسی اطلاعات و آگاهی بیشتری می‌دهد. شواهد نشان می‌دهد پائین نگهداشتن بار ویروسی تا آنجا که ممکن است سبب کاهش عوارض بیماری و طولانی‌تر شدن مدت زندگی بيمار می‌شود. بدلیل اینکه تست بار ویروسی HIV می‌تواند از آزمایشات دیگر سریعتر نتایج را نشان دهد، در نوزادان با مادران آلوده آلودگی به HIVیا AIDS مورد استفاده قرار مي‌گيرد. اگر آزمایش وجود HIV را در نوزاد نشان دهد، درمان زودتر شروع می‌شود. در زنان باردار آلوده به HIV، بار ویروسی خطر انتقال به جنین را پیش‌بینی می‌کند. در حال حاضر سه تست آزمایشگاهی متفاوت برای بررسی بار ویروسی وجود دارد که عبارتند از:
- تستPCR، رایج‌ترین ارزیابی مورد استفاده می‌باشد. نتایج آزمایش بصورت تعداد کپی‌های HIV در هر میلی‌لیتر پلاسما گزارش می‌شود.
- تست bDNA (DNA branched)، اغلب این تست نیز کاربردی می‌باشد. نتایج آن بصورت واحد در میلی‌لیتر پلاسما گزارش می‌شود.
- توالی اسیدنوکئیک تقویت شده (NASBA)، کمتر استفاده می‌شود. نتایج آزمایش مانند bDNAبصورت واحد در میلی‌لیتر پلاسما گزارش می‌شود.
بدلیل اینکه این سه تست نتایج کاملاً مشابهی نمی‌دهند بهتر است آزمایش بار ویروسی هر بار با یک روش یکسان صورت گیرد. نتایج آزمایش بار ویروسی با روش‌های مذکور دامنه‌ای از 5000 تا 1000000 کپی در میلی‌لیتر می‌تواند داشته باشد. بار ویروسی پائین دامنه‌ای از 200 تا 500 کپی در میلی‌لیتر دارد. نتیجه بار ویروسی غیر قابل قبول این معنی را می‌دهد که میزان ویروس‌های HIV در خون زیر آستانه تست می‌باشد. تغییر در بار ویروسی نیز اهمیت دارد. افزایش تعداد عوامل عفونی نشان می‌دهد وضع بیمار در حال بدتر شدن است؛ در حالی‌که کاهش آن بهبودی را نشان می‌دهد. در فردی که بتازگی وجود بیماری در او مسجل شده است باید در فواصل 3-1 هفته بطور جداگانه با یک سنجش پایه (Baseline) آزمایش سنجش بار ویروسی انجام شود. آزمایش هر 6-3 ماه همراه با شمارش تعداد CD4و نیز 6-4 هفته پس از شروع یا تغییر درمان ضد ویروسی باید تکرار شود. دستورالعمل‌های رایج پیشنهاد می‌کند هر کسی که بار ویروسی بیش از 55000 کپی در میلی‌لیتر دارد (تست bDNAیا PCR) باید درمان شود. از آزمایش بار ویروسی برای تشخیص HIV نباید استفاده کرد زیرا آزمایشات آنتی‌بادی ضد HIV با EIA هنوز روش ترجیحی است.