بیماریهای تنفسی بیش از یك دوم بیماریهای حاد در هر سال می باشد . اورتو میكسوویریده (ویروسهای انفلونزا )عاملی عمده در بیماری و مرگ و میر توسط بیماریهای تنفسی بوده و گاهی در اپیدمی های جهانی شیوع بالایی مییابند از آنجا كه ویژگی بار ترتیب ژنتیكی genetic reassortment)در اور تو میكسوویروسیها وبه تبع آن دگرگونی آنتی ژن حاصله در گلیكو پروتئین های سطحی ویروسی با فركانس بالایی روی می دهد كنترل ویروس های انفلونزا بسیار دشوار است انفلوانزای تیپ aكه بشدت از نظر آنتی ژن تغییر پذیر است مسئول اكثر اپیدمی های آنفلونزا می باشد آنفلونزا تیپ bممكن است تغییرات آنتی ژن نشان داده و گاه باعث اپیدمی شود .
انفلونزای تیپ cاز نظر آنتی ژن بوده وتنها موجب بیماری حقیقتی می گردد .
خصوصیات اورتو میسكو و یروسها :
اورتومیسكو ویروس ها وویروسهای انفلونزا ویروسهای شناخته شده ای هستند وسه تیپ ایمولوژیك شناخته شده عبارتند از abc گروه تیب a مرتبا” وگروه تیپ b به میزان كمتر دستخوش تغییرات آنتی ژن می شود در حالیكه تیپc از این نظرات باثبات می باشد سوش های (strain ) انفلوانزای a در خوك اسب و پرندگان نیز شناخته شده است وبعضی از سوش های بدست آمده از حیوانات از نظر آنتی ژن مشابه سوش های موجود در انسان می باشند .
ساختمان و تركیب :
ویروس انفلونزا معمولا كروی است و تقریبا 100نانومتر نظر دارد اگر چه ویریونها ممكن است تنوع زیادی در اندازه خود نشان دهند . ژنومهای تك رسته ای rnaدر ویروس های انفلوانزای aوb به صورت هشت سگمان مجزا قرار گرفته اند اندازه اجزایی كد كننده پروتئین در همه سگمانها شناخته شده است بیشتر سگمانهای مذكور یك پرتئین منفرد را كدگذاری می كنند به خاطر طبیعت سگمانی ژنوم وقتی یك سلول توسط دو ویروس مختلف ازیك تیپ بطور همزمان آلوده شود ممكن از مخلوطی از سگمانی ژنی والد در ویریو نهای مولود جفت ایجاد شوند . این پدیده باز ترتیب ژنتیكی نامیده می شود كه می تواند موجب تغییرات ناگهانی در آنتی ژنهای سطحی شود .ذرات ویروسی انفلونزا از هفت پروتئین ساختمانی مختلف تشكیل شده است سه پروتئین بزرگ (pb.pb.pa)به ویروسی متصل بوده و مسئول نسخه برداری و ریپلیكاسیون rnaمی باشند نوكلئو پروتئین های ویروسی راهمراهی می كند تا ساختمانی با قطر 9نانومتر را كه حالتی مار پیچی به خود می گیرد شكل دهد پروتئین ماتریكس یك لایه زیر پوششی لیپیدی ویروس ایجاد می كند در ویروس مهم بوده و یكی از اجزای عمده ویریون میباشد (در حدود %40از پروتئین ویروسی ) می كند دو گلیكوپروتئین كدگذاری شده و ویروسی ، هماگلوتینین (HA) و نور آمینیداز HA)) به داخل پوشش مزبور فرر رفته و بصورت میخ هایی به طول تقریبا 10 نانومتر روی سطح جسم ویروسی در معرض دید قرار دید قرار دارند این دو گلیكوپروتئین سطحی آنتی ژنهای مهمی می باشند. كه تنوع آنتی ژنی ویروسهای آنفلوانزا و ایمنی میزبان را تعیین می كنند.ویروسهای آنفلوانزا به نسبت مقاوم بود. و می توانند هفته ها دردمای 4- درجه سانتی گراد بدون كاهش در قابلیت زیستن نگهداری شوند. ویروس آنفلوانزا قابلیت عفونت زایی خود را در دمای 20 درجه سانتیگراد سریعتر از دمای 4+ درجه سانتیگراد ازدست میدهد. هماگلوتینین و آنتی ژنها ی داخلی در مقایسه با ویروس عفونت زا در برابر غیرفعال سازی پایدار تر می باشند. عفونت زایی و هم هماگلوتیناسیون درمقابل غیرفعال سازی می باشند هم PH)) قلیایی مقاوم تر هستند تا در PH)) اسیدی .
تكثیرویروس انفلوانزا
الف ) اتصال نفوذ و بدون پوشش شدن ویروس : ویـــروس از طریق مكانهای رسپتوری واقع در قلهء گلبول بزرگ HA به اسید سیالیك سطح سلولی اتصال می یابد . رسپتور سلولی كه انفلوانزایC بدان متصل می گردد با رسپتور مربوط به انفلوانزای BوA تفاوت است ذرات ویروسی بعدا” به داخل اندوزومهای وارد می شوند. احتمالا قدم بعدی امتزاج پوشش ویروسی با غشای سلولی است كه منجر به بدون پوشش شدن ویروس می شود انتهای آمینHA2 كه در نتیجه شكاف پروتئولیتیك در پیش ساز مربوطه یعنی پلی پیتید HA بوجود اندوزوم جهت امتزاج غشایی بواسطه ویروس كاملا مطلوب است و احتمالا موجب یك تغییر تطبیقی در ساختمان A H می شود كه پیتید امتزاجی HA2 را درتماس صحیح با غشای قرار می دهد. سپس نوكلئوكیسد ویروس بداخل سیتوپلاسم آزاد می شود.
بلوغ :
ویروس با جوانه زدن از سطح آلپیكال سلول بالغ می شود . اجزای ویروسی مجزا از مسیرهای متفاوتی به محل جوانه زدن می رسند . نوكلئو كپسیدها در هسته جفت و جور شده و سپس به خارج و به سمت سطح سلولی می روند گلیكو پروتئیئو ها HAوNAدر شبكه اندوپلاسمی سنتز شده و به ترتیب به صورت تریمر و تترامر در آمده ودرغشای پلاسمایی جای نمی گیرد .پروتئین ماتریكسM در سیتوپلاسم سنتز شده و بعنوان پلی كه نوكلئوكپسید را به انتهای سیتوپلاسمیك گلیكوپروتئینها متصل می كند بكار می رود ویریون های مولود روی سلول جوانه می زنند در طی این اتفاقات متوالی در صورتیكه سلول میزبان دارای آنزیمهای پروتئولیتیك خارج سلولی مناسبی باشد، HA یه HA2 شكافته می شود ANA اسید سیالیك انتهایی را از گلیكوپروتئین های سطحی و یروسی سلولی بر می دارد وبدین ترتیب آزاد شدن ذرات ویروسی از سلول را تسهیل و از تجمع آنها جلوگیری می كند بطوریكه هر كدام بتواند بعنوان یك واحد عفونت زای مجزا عمل كند در غیر اینصورت به خاطر تمایل مكانهای اتصالی HA به اسید سیالیك خوشه های بزرگی از ذرات ویروسی تشكیل می شد.
چرخهء تكثیر ویروسی بسرعت پیش می رود ویروس های مولود جدید در طی 8 تا 10 ساعت تولید می شوند خیلی از ذرات ویروسی تولید شده (90% یا بیشتر عفونت زا نیستند . ذرات گاهی موفق نمی شوند ضمائم كامل سگمانهای ژنوم را داخل كیسید قرار دهند غالبا یكی از سگمانهای بزرگ RNA از قلم می افتد. این ذرات غیر آلوده كننده قادرند هماگلوتیناسیون ایجاد كرده ومی توانند در ریپلیكاسیون ویروس كامل دخالت كنند.
عفونتهای ناشی از ویروس انفلوانزا در انسان :
ویروس انفلوانزا توسط قطراتی كه بوسیله هوا منتقل می شوند و در تماس با دستها یا سطوح آلوده از فردی به فرد دیگر سرایت می كند، در صورتیكه ذرات ویروسی رسوب كرد توسط رفلكس سرفه دور نشده و از خنثی سازی توسط آنتی بادیهای lgA اختصاصی از قبل موجود و یا از غیرفعال شدن توسط مهاركننده های غیراختصاصی از قبل موجود درترشحات موكوسی بگریزند برخی سلولهای اپی تلیوم تنفسی آلوده می شوند ویروسهای مولد بزودی تولید شده و به سولهای مجاور پخش می شوند جایی كه چرخه تكثیر تكرار می گردد. NA ویروسی ویسكوزیته پتوی موكوس را در دستگاه تنفس كاهش می دهد. و بدین ترتیب رسپتورهای سطحی سلولی برهنه باقی مانده و گسترش مایع حاوی ویروس بد سمت قسمتهای تحتانی دستگاه تنفس شدید میگردد. در طی زمان كوتاهی بسیاری از سلولها در دستگاه تنفس آلوده و سرانجام كشته می شوند.
دوره ء كمون از زمان برخورد با ویروس تا شروع بیماری بین 4-1 روز متغیر است كه تا حدی وابسته به میزان دو ویروس و وضعیت ایمنی میزبان می باشد. پراكنده ساختن ویروس از روز قبل شروع علائم آغاز می شود و در عرض 24 ساعت به حداكثر خود رسیده و بمدت 1-2 روز بالا می ماند سپس بسرعت كاهش می یابد. انترفرون در حدود یك روز بعد از پراكنده ساختن ویروسی در ترشحات تنفسی قابل كشف است . ویروسهای انفلوانزا به تاثیرات منوویروسی انترفرون حساس بوده و معتقدند كه پاسخ انترفرونی در بهبودی میزبان از عفونت نقش دارد. آنتی بادی اختصاصی و پاسخهای با واسطه سلولی تا یكی دو هفته بعد قابل كشف نیستند.
عفونتهای انفلوانزا باعث تخریب سلولی و پوسته ریزی مخاط سطحی دستگاه تنفس می شود ولی روی غشای پایه اپی تلیوم اثری ندارد. ترمیم كامل آسیب سلولی احتمالا تا یك ماه طول می كشد آسیب ویروسی به اپی تلیوم دستگاه تنفس مقاومت در برابر تهاجم باكتریال را كاهش میدهد . بخصوص در مورد استافیلوكوك استرپتوكوك و هموفیلوس آنفلوانزا . ادم و ارتشاح تك هسته ای در پاسخ به برگ سلولی و پوسته ریزی در نتیجه تكثیر ویروس احتمالا مسئول علائم موضعی باشند. علائم سیستمیك برجسته همراه با انفلوانزا به سختی توجیه می شود. اگر چه علائم سیستمیك به پخش ویروس اشاره می كند ولی ویروسهای آلوده كننده بسیار بندرت در خون یافت می شود.
انفلوانزای بدون عارضه :
علائم انفلوانزا معمولا بطور ناگهانی ظاهر شده و عبارتند از : لرز ، سردرد ، و سرفه خشك كه بزودی تب بالا و درد ژنرالیزه ء عضلانی ، بی حال و بی اشتهای بدنبال آن عارض می شود. تب و همینطور علائم سیستمیك معمولا 3 روز و علائم تنفسی بطور تیپك 4-3 روز دیگر به طور می انجامند. سرفه و ضعف ممكن است 1-2 هفته بعد از اینكه علائم عمده فروكش كرد، تداوم داشته باشند. عفونت های خفیف یا بدون علامت ممكن است رخ دهد. در مقایسه انفلوانزا ی C اگر نگوئیم هیچوقت ، بندرت موجب سندرم انفلوانزا می شود و در عرض یك سرماخوردگی معمولی ایجاد می كند.علائم بالینی انفلوانزا در كودكان مشابه بزرگسالان است اگر چه ممكن است در كودكان با تب بالا و میزبان بالای وقوع تظاهرات گوارشی روبرو شویم انفلوانزای A عامل مهمی در ایجاد كروپ كودكان زیر یكسال می باشد.وقتی انفلوانزا به شكل اپیدمیك ظاهر شود ، یافته های بالینی در اكثر موارد به اندازه كافی موید تشخیص می باشد. موارد تك گیر (اسورادیك ) را نمی توان بر اساس یافته های بالینی تشخیص داد. انفلوانزای C بصورت اپیدمی تظاهر نمیكند.
ایمنی :
آنتی بادیهای ضد HA درمصونیت به انفلوانزا مهم هستند در حالیكه آنتی بادیهای ضد سایر پروتئینهای كه توسط ویروس كدگذاری شده اند حفاظتی نیستند . مقاومت در برابر شروع عفونت به آنتی بادی ضد HA مربوط است در حالیكه كاهش شدت بیماری یا كاهش قدرت سرایت پیدا كردن ویروس در تماس بین افراد در ارتباط با آنتی بادی ضد NA می باشد. آنتی بادیهای ضد ریبونوكلئوپروتئین اختصاص تیپ type-specific بوده و جهت تیپ بندی نمونه های ویروسی (مثلا انفلوانزای A یا B مفید هستند.
محافظت مرتبط با آنتی بادیهای سرمی و آنتی بادیهای lgA ترشحی در ترشحات بینی می باشد. آنتی بادی همینطور سیر بیماری را تعدیل می كند. فردی با تیترپائین آنتی بادی ممكن است آلوده شود ولی فرم خفیف بیماری را تجربه خواهد كرد. سه تیپ ویروس انفلوانزا از نظر آنتی ژن به هم مربوط نبوده و بنابراین حفاظت – متقاطع ایجاد نمی كنند. وقتی یك سوش دستخوش دریافت آنتی ژنی می شود. شخص كه آنتی بادی جهت سوش مبدا را داراست ممكن است . توسط سوش جدید فقط از یك عفونت خفیف رنج بود. آنتی بادیهای سرمی ماهها تا سالها دوام می آورند در صورتیكه آنتی بادیهای ترشحی عمر كوتاهتری دارند. معمولا فقط چندین ماه ) نقش پاسخ های ایمنی با واسطه سلولی در انفلوانزا روشن نیست احتمالا سلولهای T سیتوتوكسیك با لیزكردن سلولهای آلوده به بهبودی كمك می كنند. جالب است كه پاسخ لنفوسیت T سیتوتوكسیك بصورت واكنش – متقاطع است (قادر به لیز سلولهای آلوده یا هر نوع سوش ویروسی میباشد.) و بیش از آنكه اختصاصی – سوش strain-specific باشد به نظر می آید كه عمدتا علیه نوكلئوپروتئین ویروسی باشد. تا علیه گلیكو پروتئین های سحطی .
علائم بیماری
آنفلوانزا شایعترین سرماخوردگی است که شیوع ویروس آن از اول فصل پاییز آغاز و تا اواخر اردیبهشت ماه ادامه دارد. آنفلوآنزا به صورت بیماری واگیردار گریبانگیر همه گروه های سنی می‌شود. تب و لرز، سردرد، دردهای عضلانی و استخوانی از جمله کمردرد، ضعف، خستگی و کوفتگی، سرفه‌های خشک (بعضا ممکن است با خلط همراه باشد)، گلودرد، خشونت صدا و آبریزش بینی، از علایم شایع بیماری هستند. عفونتهای باکتریایی از جمله برونشیت یا ذات‌الریه از عوارض احتمالی بیماری است. این عفونتها ممکن است خصوصاً در افرادی که بیماری مزمن دارند یا افراد بالای 65 سال، خطرناک باشند.
تفاوت آنفلوانزا و سرماخوردگی
سرماخوردگی و آنفلوانزا علایم مشابهی دارند با این تفاوت که سرماخوردگی معمولا خفیفتر است و ممکن است بدون تب و یا با تب پایین باشد اما آنفلوانزا بطورناگهانی شروع می‌شود و با تب بالا همراه است. همچنین مدت زمان بیشتری طول می‌کشد تا آنفلوانزا بهبود یابد اما این مدت در سرماخوردگی کوتاهتر است.
علت سرما خوردگی و آنفلوانزا چیست؟
بیش از ۱۰۰ نوع ویروس مختلف می‌توانند سرماخوردگی ایجاد کنند. اما ویروسهایی که باعث آنفلوانزا می‌شوند زیاد نیستند. همین مطلب یعنی انواع کم ویروسهایی که باعث آنفلوانزا می‌شوند باعث شده واکسنهایی تهیه شود که به پیشگیری از آنفلوانزا کمک می‌کنند. اما در مورد سرماخوردگی ساختن واکسن به دلیل تعداد زیاد ویروسها میسر نیست.
استرس، خستگی شدید، تغذیه نامناسب، وجود بیماری اخیر که موجب کاهش مقاومت بدن شده باشد، بیماری مزمن، خصوصاً بیماری مزمن قلبی یا ریوی، حاملگی (سه ماه سوم)، افرادی که در یک محیط نیمه بسته زندگی می‌کنند، سرکوب ایمنی ناشی از دارو یا بیماری و مکانهای شلوغ به هنگام بروز همه‌گیری از عوامل افزایش دهنده خطر هستند.
راههای انتقال بیماری
ویروس به راحتی از طریق ترشحات تنفسی ازجمله عطسه و سرفه و نیز از طریق تماس نزدیک، نظیردست دادن و روبوسی از فرد بیمار به افراد سالم منتقل می‌شود.
درچه شرایطی باید به پزشک مراجعه نمود؟
در بیشتر موارد، نیازی به دیدن پزشک نیست. شما می‌توانید علائم را با اقدامات درمانی اولیه درمان کنید. ولی اگر مواردی از قبیل، افزایش تب یا سرفه، وجود خون در خلط، گوش درد، تنگی نفس یا درد قفسه سینه، ترشحات غلیظ از بینی، سینوسها یا گوشها، درد سینوس، درد شدید در صورت یا پیشانی، درد یا سفتی گردن، سرماخوردگی که بیش از ۱۰ روز طول کشیده است، تنفس کوتاه، خشونت صدا، سوزش گلو یا سرفه مداوم، خس‌خس سینه به هنگام درمان رخ دهند، برای درمان کامل و درست باید حتما به پزشک مراجعه کنید. زیرا این علائم نشاندهنده عفونت شدید و عارضه‌دار شدن سرماخوردگی می‌باشند.
درمان
بهبود خود به خودی در عرض 10-7 روز در صورتی که هیچ عارضه‌ای رخ ندهد. اگر عارضه‌ای رخ دهد، درمان با آنتی‌بیوتیک معمولاً ضروری است، و بهبود ممکن است 6-3 هفته به درازا انجامد. مصرف دارو حتما باید با صلاحدید و تجویز پزشک انجام شود.
اقدامات درمانی اولیه
اقدامات زیر برای کاهش علائم و بهبود بیماری موثر است:
- استراحت در منزل بویژه در هنگام تب: بهترین درمان برای آنفلوانزا استراحت است. استراحت کمک می‌کند تا بدن با ویروس به خوبی مبارزه کند.
- استفاده از مایعات فروان مانند آب، آب میوه و سوپ رقیق
- غرغره آب یا آب نمک ولرم چند بار در روز باعث می‌شود سوزش گلو بهبود یابد.
- خودداری از استمعال دخانیات، سیگار و الکل
- استفاده از قطره‌های بینی حاوی آب و نمک برای تخفیف گرفتگی بینی، موثر است. قطره‌های بینی که حاوی آب و نمک (سرم فیزیولوژی) هستند به کاهش ترشحات بینی و مرطوب شدن پوست داخل بینی کمک می‌کنند.
- برای افزایش رطوبت هوا از یک دستگاه بخور استفاده نمایید. رطوبت کمک می‌کند تا ترشحات ریه رقیق و بنابراین راحتتر تخلیه شوند. دستگاه را روزانه تمیز کنید.
- برای جلوگیری از سرایت بیماری به دیگران، دستان خود را مرتباً بشویید، خصوصاً پس از فین کردن یا پیش از دست زدن به غذا یا مواد غذایی.
- روی عضلاتی که دچار درد هستند کمپرس گرم یا صفحه گرم کننده بگذارید.
اقدامات داروییدر مورد داروها، هیچ درمان یا داروی خاصی برای بهبود سرماخوردگی و آنفلوانزا وجود ندارد. آنتی‌بیوتیکها ویروسها را از بین نمی‌برند. بعضی از داروها فقط به برطرف شدن علائم آنفلوانزا و سرماخوردگی کمک می‌کنند. البته بهتر است قبل از استفاده از هرگونه دارویی ، با پزشک مشورت کنید.
- داروهای ضد التهاب و آرام بخشها: معمولا درد را بهبود بخشیده، تب را پایین می‌آورند. بعضی از این داروها شامل استامینوفن، آسپرین، ایبوبروفن، کتوبروفن و ناپروکسن می‌باشند. ازمصرف خودسرانه آسپرین خودداری کنید. خصوصا بچه ها و کودکان نباید آسپرین بخورند. مصرف آسپیرین (خصوصاً در کودکان) به هنگام بروز یک بیماری ویروسی ممکن است باعث به وجود آمدن نشانگان رای شود. نشانگان رای یک نوع آنسفالیت (التهاب مغز) است. همچنین آسپرین می‌تواند باعث عوارضی چون حساسیتهای پوستی و مشکلات گوارشی شود.
- داروهای ضد سرفه: که باعث قطع سرفه می‌شوند مثل دکسترومتورفان. در صورتی که سرفه شما حاوی ترشحات است از این دارو استفاده نکنید.
- اکسپکتورانتها (خلط‌آور): که موجب رقیقتر شدن ترشحات گلو می‌شوند و باعث می‌گردند هنگام سرفه این ترشحات راحتتر خارج شوند. یکی از انواع این داروها گایافنزین است.
- اسپری‌های بینی یا ضد احتقان‌ها (رفع‌کننده گرفتگی بینی و گلو): و ضد احتقانهایی که به داخل بینی ریخته می‌شوند. نمونه‌ای از این داروها پسودوافدرین است.
رژیم غذایی
- معمولاً اشتها به هنگام آنفلوانزا کم می‌شود. شاید در ابتدا فقط اشتها به مایعات داشته باشید، سپس پس از مدتی به وعده‌های غذایی کوچک حاوی مواد نشاسته‌ای بدون ادویه (نان سوخاری، برنج، پوره، غلات پخته شده، سیب‌زمینی پخته) اشتها پیدا کنید.
- روزانه حداقل 8 لیوان آب بنوشید (خصوصاً اگر تبتان بالا باشد). نوشیدن مایعات بیشتر مثل آب میوه، چای و نوشیدنی‌های غیر گازدار نیز به رقیق شدن ترشحات کمک می‌کنند.
- استفاده از مواد غذایی حاوی ویتامین C در کاهش طول مدت بیماری موثر است.
- از مصرف غذاهای چرب، سرخ کرده و ادویه‌دار بپرهیزید.
منبع:دانشنامه رشد، تبیان