اسب، با نام علمیEquus ferus caballus، یکی از دو زیرگونه‌های اسب وحشی (Equus ferus) است. این جانور پستاندار و فَردسُم است و به تیره اسبیان تعلق دارد. فرگشت اسب از ۴۵ تا ۵۵ میلیون سال پیش به این سو آغاز شده است، گذشتهٔ اسبهای بزرگ و تک‌سم امروزی به جانورانی کوچک‌جثه و چندسم باز می‌گردد. نزدیک به ۴۰۰۰ سال پیش از میلاد انسان تلاش کرد تا اسب را اهلی کند. گمان بر این است که تا سال ۳۰۰۰ پیش از میلاد اسبهای اهلی در جاهای گوناگونی از زمین حضور داشتند. اسبهای زیرگونهٔ caballus اهلی شده‌اند، اگرچه بسیاری از آنها در طبیعت آزاد زندگی میکنند. البته اسب‌هایی وجود دارند که هرگز اهلی نشده‌اند؛ برای نمونه اسب شوالسکی تنها زیرگونه‌ای است که واقعاً تاکنون وحشی باقی‌مانده است.
اندامهای اسب به گونه‌ای است که به آن اجازه می‌دهد بی درنگ سرعتش را در برابر درندگان بالا برد. اسب توان بالایی در نگه داشتن تعادلش در هنگام دویدن دارد، همچنین می‌تواند بی درنگ خود را آمادهٔ نبرد یا فرار از دشمن کند. اسبها می‌توانند به صورت ایستاده یا نشسته بخوابند. دوران بارداری اسب ماده (مادیان) نزدیک به یازده ماه است. نوزاد اسب که کُرّه نام دارد اندکی پس از آنکه به دنیا آمد می‌تواند روی پاهایش بایستد و بدود. بیشتر اسبهای اهلی در میانهٔ دو تا چهار سالگی زیر زین یا مهار (برای درشکه) تمرین می‌بینند. اسب در پنج سالگی کاملاً بالغ می‌شود و می‌تواند میان ۲۵ تا ۳۰ سال نیز عمر کند.
نژاد اسب بسته به خوی جانور، دارای سه دستهٔ مهم است: اسبهای سرزنده یا «پُرحرارت» که می‌توانند در سرعت‌های بالا داشته باشند، اسب «خونسرد» مانند اسبهای بارکشی و پونی که برای کار سنگین و سرعت کم مناسبند، و «اسبهای خونگرم» که از ترکیب دو نژاد دیگر بدست آمده‌اند که برای سواری‌های با هدف ویژه آموزش می‌بیند و در اروپا معمول هستند. امروزه بیش از ۳۰۰ گونه اسب در جهان وجود دارد که هرکدام برای هدف ویژه‌ای پرورش می‌یابند.
انسان و اسب در موردهای گوناگونی به صورت رقابتی یا غیر رقابتی با هم اندرکنش دارند؛ مانند کار به صورت اسب پلیس، کشاورزی، کارهای تفریحی و درمانی. از دیرباز اسبها در میدان‌های جنگ کاربرد داشته‌اند و به همین دلیل فن‌ها و ابزارهای سوارکاری و کنترل اسب بسیار گسترده‌اند. محصولات بسیاری از اسب بدست می‌آید که از آن جمله می‌توان به: گوشت، شیر، مو، استخوان، پوست و برداشت مواد دارویی از ادرار مادیان باردار اشاره کرد. انسانها برای اسبهای اهلی، خوراک، آب، پناهگاه، مراقبت‌های پزشکی و نعل فراهم میکنند.
واژه اسب (Aspa) (آفریده نیک) که در اوستا آمده‌است، خود یک واژه، از دوره پیش از تاریخ و به احتمال زیاد مادی(پارتی، اوستایی) است، و در پارسی باستان (asa)بوده و در سانسکریت(acva) آمده‌است. و بسیاری از نامهای اساطیری در متون کهن از این واژه گرفته شده‌است، به مانند: «اسپریس» به معنی میدان اسب دوانی و «اسپست» به منای یونجه که با تلفظی متفاوت به برخی زبانهای دیگر منتقل شده‌است.
نام اسب همواره با واژه‌هایی مانند چابکی همراه بوده‌است. پیشینیان برای اسبهای خود احترام بسیاری قائل بودند به گونه‌ای که صاحب اسب، نیاکان اسب نژادین خود را تا ۱۲ نسل پشت می‌دانست و به هنگام مرگ اسبش به شدت غمگین می‌شد.[نیازمند منبع] همچنین اسب را جانوری نجیب نیز می‌شناسند. ولی در هنگام خشم اسب نزدیکی به او بسیار خطرناک است.
اسب را در پارسی میانه و اوستایی نیز اَسپ (asp)می‌گفتند. نامهای بسیاری از بزرگان ایرانی در روزگار باستان دارای پسوند -اسپ بوده‌است (مانند گشتاسپ، ارجاسپ، گرشاسپ، جاماسپ، لهراسپ، ویشتاسپ، هیدراسپ، بیوراسپ، ساتاسپ و …)که نشان از اهمیت این جانور در میان ایرانیان است. در زبان سانسکریت این واژه به ریخت azva بوده که واژه سوار و اسوار نیز در زبان پارسی کنونی از همین ریشه‌اند. خود این واژه از ریشهٔ واژهٔ هندواروپایی *eḱwa یا eḱwo ریشه گرفته‌است. اسب برای اولین بار در آسیای میانه اهلی شده‌است. سپس به دشتهای ایران راه یافته‌است. در ایران باستان بویژه دوره هخامنشی اسب نقش بسیار زیادی داشت به اسبهای تربیت یافته پارس می‌گفتند عرب‌ها این کلمه را به فارس معرب کرده‌اند و آن را به معنی تیزرو و سوار کار ماهر به کار می‌برند. اسب حیوانی است که با سرما و شرایط سخت کوهستانی سازگار است بر خلاف شتر که با شرایط گرم و شن زار و سرزمین عربی سازگار بوده‌است.
نژادهای مختلف اسب
نژادهای گوناگون اسب به دلیل نیاز به دارا بودن ویژگی‌های مشخص در اندامشان، که برای انسانها سودمند بودند، پدید آمدند. از این رو، نژادی خالص‌شده اما قوی‌هیکل همچون اندلوس برای مصارف باربری و سواری – و البته با تمایل به انجام درساژ – شکل گرفت. اسبهای سنگین‌وزن به دلیل نیاز به انجام کارهای سنگین در کشتزارها و کشیدن گاری‌های سنگین پرورش یافتند. دیگر نژادها نیز برای کارهای سبک کشاورزی، سوارکاری و ورزش، یا صرفاً زیبایی و به عنوان جانور خانگی پرورش یافتند. بعضی نژادها حاصل ترکیب نژادهای گوناگون در طی صدها سال هستند ولی نیاکان بعضی دیگر یک نر مولد مشخص یا تعداد محدودی مولد آغازین بوده‌اند. در غرب، این روند انتقال ویژگی‌ها از یک والد به نسل پس از خود در دفترچه‌هایی ویژه به ثبت می‌رسید. از قدیمیترین این دفترچه‌ها می‌توان به دفترچه عمومی پرورشگاه اشاره کرد که دفتری شجره‌نامه‌وار از اسبهای گوناگون بود که در سال ۱۷۹۱ آغاز به ثبت کرد.
امروزه بیش از ۳۰۰ نژاد گوناگون اسب در جهان وجود دارند.
چگونه اسب انتخاب کنیم ؟
اسب‌هایی که اشکال اندام و یا اخلاقی دارند:
درچندین سال گذشته تولید اسب پیشرفت شایانی کرده است. اسبهای ورزشی امروزه از کمیت قابل توجهی برخوردارند. علیرغم این نکات باید بدانیم که هیچ اسبی کامل نیست. همه آرزوی داشتن اسبی کامل داریم، ولی پیدا کردن آن چندان هم ساده نیست. هنر تربیت اسب پی بردن به توانایی‌های بالقوه اسب و پرورش آن تا حد ممکن است .باید بدانیم که چگونه و تا چه اندازه‌ای می‌توانیم به نقائص اخلاقی و اندامی اسب پی ببریم. این آگاهی نیاز به تجربه‌ای گران و کار کردن سال‌های متمادی با اسبهای مختلف دارد.
باید بدانیم که تربیت هر اسب با اسب دیگر متفاوت و دارای راز و رمز خاصی است. ولی چهارچوب کلی آن همین اصول اولیه تربیت اسب است که درباره‌اش بحث کردیم. به هرحال روش‌هایی وجود دارند که درباره نحوه کار با اسب‌هایی که خوش اخلاِق نیستند و نقصی در اندامشان وجود دارد، بحث میکنند. معنی این بحث این نیست که مبانی اصول اولیه نادیده گرفته می‌شوند بلکه علیرغم مشکلات، فقط ممکن است این اصول جابه‌جا شوند.
بد اخلاقی:
اسب با خصوصیات اخلاقی و اندام خاصی خود به دنیا می‌آید. با استفاده از اصول صحیح آموزش و محیط سالم می‌تواند اسب را برای سواری دادن به کار کشید. از طرف دیگر چنانچه روش آموزش و نگهداری غلط در پیش گرفته شود، نتیجه عکس آنچه گفته شد خواهد بود. اصلاح مشکلات طبیعی اسب مشکل است. تجربه ثابت کرده است که علیرغم صرف وقت و تلاش مضاعف چنانچه موفقیتی مناسب به‌وجود آید مشکل نهفته خودنمایی خواهد کرد.
اسب عصبی:
این گونه اسبها در روبرو شدن با موقعیت‌های غیرمعمول از قبیل صدای غریب، و حرکت‌های سریع و یا پرچم رم میکنند: این گونه اسبها در اثر کار دقیق و نگهداری صحیح و حوصله آرام می‌شوند. اگر اسب در حرکت عصبی است و یا از اشیاء روی زمین رم میکند، کار بسیار مشکل خواهد شد. تجربه من نشان داده که این گونه اسبها هرگز کاملاً آرامش پیدا نمی‌کنند. مربی فقط باید محدودیت‌ها را در نظر بگیرد و برعکس حساسیت‌های زیادی و یا عصبیت‌های خاصی می‌تواند مورد استفاده قرار بگیرد. خود من ترجیح می‌دهم با اسبی سرحال، اگر چه کمی عصبی و نگران کار کنم تا اسبی تنبل. اسب عصبی برای سوارکاری با حوصله بدون حرکت اضافه و آرام روی اسب، هدیه‌ای آسمانی است. چنین اسبی کمترین اثرها را نیاز دارد و سوار هم که آرامش خود را روز او حفظ میکند و زمانی می‌رسد که اسب اثر ساِق را پذیرفته و به جلو رانده می‌شود. در این بازی برنده سوارکار با حوصله است ولی سوار کار بی‌حوصله هیچگاه نباید اسب عصبی سوار شود.
اسب تنبل:
اسب تنبل سوار را به جنون می‌کشد. در ابتدا می‌بایست پی‌برد که اسب ذاتاً تنبل است یا این که دلائلی باعث این تنبلی است. به عنوان مثال، ممکن است اسب به آمادگی مطلوب نرسیده باشد. مثلاً چاقِ یا لاغر باشد، بیمار بوده و یا اثرهای سوار را نمی‌فهمد. بهتر است اسب تنبل را همراه با اسبی چالاک به صحرا ببریم. اگر او همچنان میل به حرکت نداشت، سوار اثرها را قویتر کند. و در موقع مناسب او ضربات مقطع و شدید شلاِق را به کار خواهد گرفت و اگر اسب به جلو پرید باید او را نوازش کرد. این تمرین باید تا آن جا که تکرار شود تا اسب منظور سوار را دریافته به سادگی به اثرها جواب دهد. مهم این است که سوار اسب را به حرکت به جلو وادار کند. او می‌بایست این فشارها را به مرور کاهش دهد تا اسب را نسبت به آنها بی‌تفاوت نشود.
اسب کله شق:
این گونه اسبی قادر به تحرک و اعمال قدرت است و مایل نیست آنها را در خدمت سوار کار بی‌تفاوت بگذارد. و نکته این جاست که اسب پی ببرد سوار آنقدرها خبره و مصمم نیست. اسب به سرعت به این موضوع پی برده و سردست می‌زند و مشکل بتوان این حرکت را از سرش انداخت. برای حل این مشکل سواری مورد نیاز است که به زین چسبیده و بدون این که اسب اجازه نافرمانی بدهد او را به جلو هدایت کند. به محض اطاعت اسب سوار باید او را نوازش کرده و اطمینان اسب را جلب کند. به محض این که سوار احساس کند اسب می‌خواهد رم کند و یا سردست بزند، باید یکی از دستجلوها را کشیده و مانع حرکت او شود و دقت کند که حرکت طولانی نباشد، چه ممکن است اسب روی سوارکار بغلتد.
نامتناسب بودن اندام:
امروزه اسب‌هایی که دارای مشکلاتی در اندام هستند به ندرت برای فروش به عنوان اسب ورزشی ارائه می‌شوند. اگر این عدم تناسب فقط مربوط به ضعف دست و پاها و مفاصل باشد، با مراقبت و پیگیری و حفاظت می‌توان این نقاط ضعیف آنها را همراه با پرورش سایر اندام‌ها پروراند. البته گفتن این مطلب بسیار ساده و عمل آن بسیار مشکل است.
نامتناسب بودن گردن:
امروزه این اسبها کمتر برای فروش ارائه می‌شوند. اگر علاوه برنامتناسب بودن گردن فک پایین هم سنگین و بزرگ باشد، احتمال درست کردن چنین اسبی خیلی ضعیف است. بزرگی و سنگینی فک پایین به اسب اجازه نمی‌دهد به آبخوری شود. چرا که استخوان بزرگ فک پایین روی گردن فشار آورده و اجازه فعالیت را از آن می‌گیرد. من پیشنهاد می‌کنم با چنین اسبی کار نشود.
بعضی از اشکالات گردن مثل شکستگی از مهره سوم ناشی از دستهای خشن سوارکار است، به هنگام تربیت اسب جوان یا اسبی که در اثر بدسواری خراب شده است، باید پیرو همان اصولی بود که اسب از عقب به جلو درست می‌شود، نه این که روی سر و گردن او فشار آورده و آنها را از کار بیاندازیم.
اسب‌هایی که دارای گردن قوی مانندی هستند معمولاً برقرار تماس با دهان آنها مشکل است. برای تربیت این گونه اسبها باید تلاشی مضاعف داشت و برنامه آموزشی طولانی مدت و سخت از جهت سوارکار – برای آنها در نظر گرفت. و اگر قصد داشته باشیم آنها را زود به بهره‌برداری برسانیم موجب شکستن گردن از مهره سوم می‌شویم. وقتی که اسب سرو گردن خود را جلو و پایین کشیده به دنبال آبخوری می‌رود می‌توان آموزش او را ادامه داد. اگر از اسبی با این خصوصیات خیلی زود بخواهیم سرو گردن را افراشته کند، عضلات ناحیه جدوگاه او لق‌تر شده و دیگر اصلاح نمی‌شود.
این نوع گردن انعطاف‌پذیر است می‌تواند آن را جمع کرد و یا به طرفین انحناء داد که باعث جابجائی گردن شده و شانه خارج را به طرف خارج متمایل میکند. راندن این گونه اسبها به جلو بسیار مهم است. اگر اسب آبخوری را قبول نمی‌کند، آبخوری کلفت‌تری استفاده کنید. در حرکت روی قوس‌ها اثرهای دست و وزن و پای خارج قویتر باشند. برای ریشه‌کنی این نقیصه باید عضلات زیرین گردن را قوی کرد و با راندن اسب به جلو و واداشتن او برای کشیدن سرو و گردن به جلو و پایین این امر میسر است.
گردن گوزنی:
عضلات زیرین این گونه گردن بسیار بزرگ هستند. برای اسبی این چنین کشیدن گردن بسیار مشکل است. باید عضلات زیرین گردن را آب کرده و عضلات بالائی را پرورش دهیم و می‌توان اسب را با بغل بندهایی که پایین‌تر بسته شده‌اند و یا تعلیمی ثابت که سر او را پایین نگه می‌دارد سوار شد. این گونه اسبها کمر منقبض دارند. کار روی کاوالتی و پرشهای ژیمناستیکی برای نرم کردن کمر آنها بسیار مفیداند.
شکل غلط کمر:
اسب‌هایی که طول کمر آنها – کوتاه یا بلند – غلط است همواره از آن دستهای نیستند که برای کار مشکل داشته باشند. اسب‌هایی که کمر آنها بلند است معمولاً خوش سواری هستند. اگر عضلات کمر آنها بین جدوگاه و تهی‌گاه به خوبی پرورانده شده باشند، مشکلی برای کار نخواهند داشت و برعکس کمربلند و نرم مزیتی است برای تربیت او. به هرحال اگر کمر آنقدر بلند باشد که پاها نتوانند خود را به مرکز ثقل برسانند، طول گام‌ها کوتاه شده و این گونه اسبها برای درساژ مناسب نیستند، ولی برای پرش و سه روزه مناسب‌ترند، چرا که در صورت ارتکاب اشتباهی، از کمر خود به عنوان ستونی متعال کننده کمک می‌گیرند. باید به هنگام شروع آموزش چنین اسبی در نظر داشت که، کمربلند را نمی‌توان با آموزش کوتاه کرد، فقط می‌توان با نیم توقف و حرکت‌های انتقالی متوالی در تمرین‌ها شلنگ‌های او را کشیده‌تر کرد.
کمر کوتاه:
بدیهی است که پای این گونه اسبها به راحتی به زیرآمده و تجمع آنها ساده‌تر است. از طرف دیگر آنها همواره با مشکل کمر مواجه‌اند. کمر کوتاه نیازمند گردن بلند است تا به نرمش آن کمک کند. اگر طول گردن اسب بلند نباشد در عمل مشکل بتوان پاهای اسب را به زیر کشید. این گونه اسبها خوش سواری نیستند. اسبهای کمر کوتاه فقط زمانی به حداکثر توان ورزشی می‌رسند که سوار توجه خاصی به تمرین‌های به جلو و پایین کشنده مبذول کرده و دستهای بسیار نرمی داشته باشد.
اسبی که عقبش بلندترازجلوست:
از آن جا که اسبهای جوان هنوز به کاملترین مرحله رشد نرسیده‌اند، معمولاً عقبشان بلندتر از جلویشان است و در نتیجه وزن روی دستهایشان می‌افتد. اگر پس از رشد کامل این نقیصه برطرف نشود این چنین اسبی برای درساژ مناسب نیست. برای پرش نمی‌توان آن را نقص به حساب آورد، چرا که اسبهای «هالاوآلا» برنده مدال‌های المپیک شده‌اند.
در تمرین‌ها نباید از این اسبها خواسته شود که در زمان طولانی با سر پایین و کشیده حرکت کننده، حتی در زمان استراحت هم باید برای حفظ تعادل سرو گردن را کمی بالاتر بگیرند.
کپل‌های افتاد یا بُز کپل:
زاویه مفاصل خرگوشی این گونه اسبها حاده است و نمی‌توان آنها را آنقدر پرورش داد که قوی شده و نهایت فعالیت را داشته باشند. آنها مناسب پرش نیستند و برای درساژ هم باید با احتیاط به طرف آنها رفت. این چنین اسب‌هایی، پاهای خود را به راحتی به زیر می‌کشند ولی فشار مضاعفی روی کمر خود وارد میکنند که مشکل زاست. آنها را همواره باید با قدرت و حداقل تجمع به جلو حرکت داد.
نقص در پاها:
آموزش این اسبها محتاطانه است. سوار کار باید چگونگی کار با این اسبها را دقیقاً برنامه‌ریزی کرده باشد. هر دو نقیصه به یکسان فشار بیش از اندازه برروی مفاصل خرگوشی وارد میکنند.
هر دو گونه باید تمرین‌های تجمعی محدود داشته باشند. تجربه به من نشان داده که با اسب مفصل گاوی می‌توان بیشتر کار کرد، چرا که فرسایش این نوع مفاصل کمتر از بقیه انواع مفاصل خرگوشی هستند.
با تمرین‌های روی دو محور و شانه به داخل می‌توان تعادل برقرار کرد، اما مشکل بتوان به درجاتی از موفقیت اطمینان داشت. در جائی که می‌توان با اسب سالم کار کرد، بهتر است از کار کردن یا خریدن اسب‌هایی که مشکل اندامی و اخلاقی دارند بپرهیزیم.
استانداردهای محل نگهداری اسب :
اصطبل : از آنجائی که اسب بیشتر اوقات شبانه روز را در اصطبل بسر می برد محل نگهداری او باید دارای شرایط زیر باشد :
– آفتابگیر باشد ، تا هم خود اسب و هم محیط اطراف او در معرض تابش نور خورشید بوده و در معرض امراض ناشی از عدم تابش نور قرار نگیرد. اسب بطور مداوم خود را تخلیه میکند و محیطی مناسب برای رشد و نمو میکروبها بوجود می آورد و میکروب امراضی از قبیل کزاز در محیط آلوده اصطبلی بدون نور آفتاب ، براحتی زندگی می کنند.
– دارای فضای کافی بوده تا اسب براحتی در آن گردش کرده و بخوابد و بلند شود . اسبها در صورت احساس امنیت و داشتن فضای کافی براحتی می خوابند .
– حرارت ثابتی داشته باشد .
– دیوارهای آن از مصالحی ساخته شده باشد که در اثر سایش اندامهای اسب با آنها ،او را زخمی نکند .
– آخورها و کف آن قابل شستشو باشد و هر چند روز یکبار بخصوص آخورها ، تمیز شوند . بستر نرم و پوشیده از کلش یا خاک اره باشد تا براحتی قابل حمل و نقل بوده و هرچند روز یکبار تعویض شوند .
– درب و یا دربها به اندازه کافی فضا برای ورود و خروج اسب داشته باشند .
– حصارهای بین اتاقکها طوری تعبیه شوند که اسبها براحتی یکدیگر را دیده و از مصاحبت با یکدیگر لذت ببرند .
مزرعه ، پادوک یا مرتع: اسبها باید مدتی آزادانه در مرتع ، مزرعه ، پادوکها رها باشند . گذشته از علف که غذای طبیعی اسب است ، وقت گذرانی در محوطه باز به او آرامش می دهد . بعضی از اسبها به طور دائم آزاد هستند و برخی به تناوب ، هفته ای یا ماهی را آزادانه سر می کنند . اسبهای درون اصطبلی که تمام مدت هم زیر فشار کار هستند معمولا تعطیلات خود را در محوطه آزاد می گذرانند . مهم نیست اسب چه مدت آزاد باشد ، مهم این است که اطمینان داشته باشیم حصار محوطه ای که در آن رها شده ایمن است.
آنچه را که باید درفضای آزاد مد نظر داشت ، قبل از آنکه اسب را رها کنیم نکاتی زیر است :
حصار اسب
دو نکته اساسی دررابطه با حصار وجود دارد ، اول اینکه به اسب آسیب نرساند ، دوم امکان فرار نداشته باشد . حصاری که به درستی تعبیه نشده است ، اسب را به مخاطره انداخته ، به او آسیب هم می زند . هر حصار نا امنی ممکن است باعث شود تا اسب با پریدن از روی آن ، شکستن آن یا فشار و پائین کشیدن آن ، فرار کند .
حصارهائی که پایه های عمودی و اتصال های افقی چوبی دارند .
این نوع حصارها گرانترین و بهترین نوع حصار محسوب می شوند . در این نوع حصارها دو یا سه نرده روی دو پایه نصب می شوند . این نوع حصارها پس از نصب باید به درستی نگهداری شده و هر پایه یا نرده شکسته بلافاسله ترمیم و یا جایگزین شود . چوب های این نوع حصار باید ایزوله شوند تا در مقابل هوا و جویدن اسب مقاومت کنند.
پایه های چوبی و سیم:
هزینه این نوع حصارها کمتر است. ممکن است ردیف بالا را نرده چوبی استفاده کرد و یا سه یا چهار ردیف سیم از روی هر پایه عبور داد . سیم ها باید به خوبی کشیده شده و روی هر یک از پایه ها محکم شوند . ارتفاع سیم ردیف زیرین از زمین در حدود ۴۵ سانتیمتر است تا اسب نتواند دست و پای خود را از زیر رد کرده و گیر بیفتد. اگر ارتفاع سیم زیرین بیش از حد باشد ، ممکن است اسب سر خود را هم از زیر آن رد کند .
حصار های الکتریکی:
این نوع حصارها بیشتر برای تفکیک استفاده می شود و زمانی کاربرد دارد که اسب از وجود آن آگاه بوده و به عملکرد آن پی ببرد .
در این نوع حصارها احتمال خطر برای انسان و بخصوص اطفال وجود دارد . بهترین روش نمایان کردن چشم انداز آنست که در فواصلی علامتی از پارچه یا پلاستیک به آن وصل می کنند .
درختچه
این نوع حصار باید به اندازه کافی انبوه باشد تا امکان فرار را از اسب بگیرد و در عین حال باید در تعبیه درختچه هائی استفاده کرد که سمی نبوده و تیغ و خار آنها اسب را به خطر نیاندازد . از این نوع حصارها بعنوان سرپناه هم می توان استفاده کرد .
دیوار
عرض و ارتفاع این دیوارها باید طوری باشد که هم جلوی پریدن اسب از روی آنها را گرفته و هم در اثر لگد زدن نریزد .
حصارهای نامناسب عبارتند از :
حصارهای توری
این نوع حصارها اسب را ترغیب می کنند که دست یا پای خود را داخل آن فرو کرده و گیر بیفتد.
ویا حصارهائی که پایه های نرده مانند نوک تیز دارند و نرده های آن هم سیمی است ، سرهای نوک تیز پایه های این نوع حصارها اسب را زخمی میکنند.
سیم خاردار
از این نوع حصارها در اغلب مراتع استفاده می شود . اگر اسب خود را برای خاراندن به خارهای این سیم بمالد زخمی می شود . اگر از این نوع حصار استفاده کردید باید از استحکام سیم ها بطور دائم اطمینان داشته باشید. سیم ها باید محکم و کاملا کشیده شده باشند . اگر سیم از جای خود رها و آزاد شود ، به دو ردست و پای اسب پیچیده و آن را به شدت زخمی می کند. اطراف خارجی حصار هم باید بطور دائم مراقبت شود تا علوفه در دسترس اسب به هنگام کشیدن سرش به بیرون برای چریدن آنها سمی نبوده و آسیب رسان هم نیستند. هر نوع نارسائی در حصار باید به فوریت برطرف شود .
دروازه
دروازه باید به اندازه کافی عریض باشد تا اسب ها و خودروها یه راحتی از آن عبور کنند و همواره در شرایط مناسب باشد تا در استفاده از آن به زحمت نیفتیم . دروازه باید طوری تعبیه شود که انسانها به عبور از روی آن تشویق نشوند . اینگونه دروازها گاهی از لولا و یا از جا در رفته غیر قابل استفاده می شوند . چفت ها باید بالا و پائین تعبیه شود تا در لنگر نیاندازد.
موقعیت قرار گرفتن درب ورودی برای دسترسی بسیار اهمیت دارد . درب ورودی که رو به جاده ای پر رفت و آمد تعبیه شده چندان قابل توجه نیست . برای عبور و مرور اسبها ایجاد خطر کرده و دزدی اسب را هم ساده تر می کند .
دسترسی به درب ورودی باید راحت ، ساده و دارای امنیت کافی باشد .
تغذیه اسب
اسبی که تشنه و یا گرسنه است و یا بد تغذیه می شود هیچگاه به درستی سواری نمی دهد . غذا باید دارای دو خاصیت عمده باشد ، حرارت بدن اسب را ثابت نگهدارد و انرژی لازم را برای زنده ماندن در درجه اول و سپس کارهای اضافه خواسته شده او را تامین نماید.
غذا باید متناسب با کار و سن و وزن اسب بوده و تامین کننده نیازهای رشد و انرژی او باشد. ( برای اسبی با متوسط ۱۰ سال سن و ۱۶۰ سانتی متر قد و ۴۰۰ کیلو وزن که در روز بین دو تا چهار ساعت کار می کند ۴ کیلو خوراک و ۴ کیلو جو کافی است . آب تمیز و بهداشتی همواره باید در دسترس اسب باشد . مگر به هنگام خستگی زیاد و یا عرق دار بودن بدن .
آب ۶۰% وزن بدن را تشکیل می دهد و عامل جذب غذاست ، ۷۸ تا ۸۲ درصد از خون را تشکیل می دهد . حرارت بدن را تنظیم و به دفع مواد زاید کمک می کند معده اسب نسبت به جثه او کوچک بوده و به تعدد دفعات غذا به مقدار کم به او فرصت هضم آسان و راحت تر را می دهد .
غذا باید حاوی مواد ازته ، چربی ، مواد هیدرو کربنه ، مواد معدنی و ویتامین ها باشد . که انواع صیفی ( یونجه ، شبدر ، ذرت ) غلات (جو ، چاودار) و میوه ها تامین کننده نیازهای حیاتی اسب می باشند .
پرخوری و یا کم خوری هر دو زیان آور هستند .
نکاتی در مورد تغذیه اسبهائی که در مرتع و یا پادوک هستند :
اسبهائی که در طول فصول سرد در مرتع به سر می برند باید تغذیه اضافی داشته باشند . گله عادت دارد در اطراف دروازه ها و هر جائی که خوراک باشد تجمع کند که این خود موردی است برای جنگ و دعوا .
برای به حداقل رساندن این موارد باید به نکات ایمنی زیر توجه داشت :
– به تعداد اسبها باید ظروف خوراک تعبیه شود که بهتر است یک ظرف هم اضافه باشد تا از سرشاخ شدن آنها با یکدیگر جلوگیری کند .
– ظروف خوراک هرچه بیشتر از هم فاصله داشته باشند .
– بسته های علوفه هم تا حد ممکن از یک دیگر دور باشند .
– تعداد بسته های علوفه بیشتر از تعداد اسبها باشد .
– تغذیه یکی دو اسب در داخل گله ایمن تر است تا آنها را جدا کرده و در محل دیگری تغذیه کنیم .
– هرگز با ظرفی مملو از خوراک میان گله اسبها نروید .
– علوفه های سمی متنوعی وجود دارند که خوردنش برای اسب کشنده است و می بایست هرگونه گیاه سمی در اسرع وقت از مرتع و اطراف حصارها تا آنجا که ممکن است جمع آوری و نابود شود .
– اگر مدیریت نگهداری و مراقبت مزرعه ، پادوک و یا مرتع قابل قبول باشد ، محیطی امن آرام و ساکت برای آرامش و چرای اسبها آماده کرده اید .
انواع نژاد های اسب انواع نژادهای اسب هایی که قد آنها از ۱۴۰ سانتیمتر بیشتر است و از نوع خونگرم و خونسرد هستند عبارتند از :
آپالوزا- آخال تکه – آردنز – آردنه – آردنه بلژیک – آلتریل – آمریکن سادس هورس – آندالوزی – آویلیگنس – ارلف – استاندارد برد – الدنبورگ – انسیدلر – بارب – بارپانت – برتون – بودیونی – بولوگ – بولونز – پالامینر – پرشرون – پرویی – پینتو – تربرد – ترسک – ترکمن – توریک – دال – دره شوری – زال آمریکایی- ژوتلند – سافولک پانچ – سنگین بلژیک – سنگین لیتوانی – ساکولسکس – سالرنو – شایر – شلزویک – عرب – فرانش مونتانی – فردیک بورگ – فریژن – فنلاندی – فوریوزو – قدم روتنسی – قره باغ – قره قابی – قزاق – کاباردین – کارابر – کانادایی – کشش آلمانی – کشش ایتالیایی – کشش روسی – کلادروبر – کلید سدال – کلیو لندبای – کنتاکی سادس هورس – کواتر هورس آمریکایی – گلدرلند – لوکه – لی پی زاتر – مالاپولسکی – مانگالارگا – موراکزی – مورگان – مورگز – موستانگ – نورث سویدیش – نوریکر – نونیوس – والر – ورتمبرگ – ولادمیر – ویلکوپولسکا – هاکنی – هانوورین – هلشتاین – هنتر – یموت – یورتمه رو آلمانی – یورتمه رو روسی – دن انواع اسبچه ها نیز عبارتند از : آمریکایی – بوسنیایی – دالس – فل – ولس کاب – فلابلا – اکسمور -اسبچه خزر – شتلند – کوهستان ولش – هاکتی – ایسلند- دارتمور – فجورد – نیوفورست – یاقوت
کوارتر(quarter)این نژاد آمریکایی بوده و از آمیزش نژادهای عرب، بارب و اسپانیایی به وجود آمده و با آمیزش با اسبهای اصیل انگلیسی اصلاح یافته‌است. قد متوسط آن حدود ۱٫۵۰ متر است. سر آن کوچک و مثلث شکل است و بدنی عضلانی دارد. سرعت این اسب در مسافت‌های کوتاه بالاست و در مسابقات وسترن و رودئو مورد استفاده بسیار قرار می‌گیرد. تقریباً همهٔ رنگ‌ها در این نژاد دیده می‌شوند.
آپالوسا این نژاد به اسبهای سرخ پوست معروف است. زیرا برای اولین بار توسط آنها پرورش داده شده‌اند. آپالوسا نیز نامی است که از رودخانه‌ای به نام پالوس، نزدیک یکی از قبایل سرخ پوست گرفته شده‌است.خصوصیت بارز این نژاد لکه‌های رنگی روی بدن آن است. این لکه‌ها به شکل‌ها و رنگ‌های مختلف بر روی زمینه‌هایی با رنگ‌های متفاوت قرار دارند. به همین دلیل اسبهای این نژاد از نظر ظاهری بسیار متنوع می‌باشند. بلندی جدوگاه این اسبها بین ۱٫۴۲ تا ۱٫۶۳ متر می‌باشد. این اسب دارای سینه‌ای پهن و کمری کوتاه است. یال و دم این نژاد خیلی پر پشت نمی‌باشد.
فالابلا با این که فالابلا از نظر قد پونی محسوب می‌شود، ولی به دلیل ریشه‌های نژادش در لیست اسبها قرار می‌گیرد. این نژاد به احتمال قوی از آمیزش اسبهای اصیل انگلیسی با شتلندها (shetland) به وجود آمده‌است. قد فالابلا حدود ۷۸ cm است و به نوعی یک اسب مینیاتوری محسوب می‌شود. با این وجود، نسبت به قد کوتاهش از توان بدنی بالایی برخوردار است.
شایر(shire) این نژاد از شمال انگلستان ریشه می‌گیرد و بزرگ‌ترین نژاد اسب است. قد شایرها به ۲ m نیز می‌رسد. وزن آن هم حدود ۱ تن می‌باشد. این نژاد نیز بسیار قدیمی بوده و نام آن توسط سزار هزاران سال پیش در ماجرای جنگ‌های گالی (gaules) آمده‌است. رنگ شایرها معمولاً سیاه بوده، ولی به رنگ کهربایی با لکه‌هایی سفید در پاها یا سر نیز دیده می‌شوند. بدن آنها بسیار عضلانی و قوی است و از آنها برای کشیدن درشکه یا گاری استفاده می‌شد.این نژاد بسیار آرام، مهربان و مطیع می‌باشد.
اصیل اسپانیایی (آندالوزین andalusian)این نژاد قدیمی از منطقه‌ای به نام «اَندَلُس» در اسپانیا ریشه می‌گیرد. قبل از قرون وسطی، این اسبها به دلیل چابکی و نرمی حرکات، در جنگ‌ها بسیار مورد استفاده قرار می‌گرفتند. در قرون وسطی، به دلیل سنگینی سلاح‌های جنگی، اسبهای درشت هیکل تر ترجیح داده می‌شدند تا این که با رنسانس نرمی و سبکی حرکات این اسبها دوباره مورد توجه قرار می‌گیرد. امروزه از این نژاد به خصوص در نمایش‌ها و سیرک‌ها استفاده می‌شود.بلندی این اسبها بین ۱٫۵۵ تا ۱٫۶۵ متر است و معمول ترین رنگ آنها خاکستری است. رنگ آنها با بالا رفتن سن به تدریج روشن تر می‌شود. پال اسبان اصیل اسپانیایی بلند و حالت دار است.فریزین (friesian)فریزین از جمله قدیمی ترین نژادهای اسب هاست. استخوان‌های سه هزار سالهٔ آن در اروپا در هلند کنونی یافته شده‌اند. ابتدا از فریزین برای کشیدن گاری استفاده می‌شد. در قرون وسطی به دلیل ظاهر و وقار و حرکات شاهانه اش در دوئل برای از رو بردن حریف استفاده می‌شد.قد متوسط فریزین بین ۱٫۵۵ تا ۱٫۶۵ متر است. بعضی ار فریزین‌ها به ۱٫۷۵ متر نیز می‌رسند. رنگ آنها همیشه سیاه یک دست است، مگر در صورت آمیزش. به همین دلیل به مروارید سیاه معروفند. پال و دم آنها نیز مشکی، بلند و مجعد یا حالت دار است. حرکات این اسب، به خصوص به هنگام یورتمه بسیار با وقار است. رفتار این اسبها به طلا معروف است، زیرا بسیار قابل اعتماد هستند و به صاحب خود دلبستگی زیادی دارند. همچنین در بسیاری از مسابقات مثل درساژ بسیار خوب عمل میکنند .
آشنایی با اسب عرب
– نژادهای قدیمی اسب ایران اسب قدرتمند نسایی را تشکیل دادند.- اسب نسایی از غرب ایران به بین النهرین و سپس عربستان و دیگر ممالک عربی برده شد.- با توجه به نبود اسب در صحاری عربستان و مصر، اسب های برده شده اهمیت و قدر و منزلت خاصی داشتند و در نزد روسای قبایل به بهترین نحو نگهداری و پرورش یافتند.- قبیله های عرب تعصب خود بر روی تبار قبیله ای را در مورد اسب های ارزشمند و زیبایشان نیز حفظ کردند و با توجه بسیار به تکثیر و پرورش آنها پرداختند و تیره های مختلف اسب عرب پدید آمد.- توجه به شکوه و زیبایی خیره کننده هر اسب که برتری مالک آن را ثابت می کرد، انتخاب جهت بهبود نژاد را به سمت گزینش اسب های زیباتر و ظریف تر برد.- از طرفی نیاز به استفاده در شرایط سخت بیابان های بی آب و علف، انتخاب اسب های قویتر و با استقامت بیشتر را لازم نمود.- بدین ترتیب اسب عرب با زیبایی هر چه تمام تر و قدرت بالا در طی قرن ها به صورت نژادی ارزشمند درآمد.- نقش اعراب و قبایل مختلف آن در ایجاد این نژاد با ارزش و محبوب انکار ناپذیر می باشد.- در جریان جنگ های صلیبی، اروپاییان با این اسب توانا و زیبا آشنا شدند و شهرت آنان به قدری شد که حتی هر اسب شرقی را عربی خطاب می کردند. پس از این دوران اسب های عرب به اروپا راه یافتند.- در سال های پس از جنگ جهانی دوم اصلاحات فراوانی بر روی نژاد اسب عرب صورت گرفت و بیشتر به سمت گزینش اسب های زیباتر و ظریف تر حرکت نمود. در این مسیر بخش قابل توجهی از توان اسب عرب که شامل قدرت آن نیز می شد، کمرنگ شده و زیبایی مخصوصا” سر پر اهمیت تر گشت.- نقش قبایل عرب ساکن ایران در بهبود این نژاد و اهتمام فراوانی که در نگهداری و پرورش این نژاد داشته اند بسیار ارزشمند بوده است.- اسبی که امروزه در دنیا به نام عرب ایرانی مطرح است، از سرشاخه های قدیمیترین اسب های خالص عرب می باشد که در نتیجه بهبود نژادی قبایل عرب، اسبان ارزشمندی به دست آمدند. این گروه، خصوصیات اسبان عرب باستانی را بیش حفظ کرده اند و دست نخورده تر باقی مانده اند.- نحوه اصلاح نژاد و پرورش این اسب ها، تولید اسب های مرغوبی را باعث شد که هم در زیبایی و تناسب و هم در توان و قدرت نمونه بودند. این گروه که به نام اسب عرب ایرانی معروف می باشد، با وجود همه ضربه هایی که دیده همچنان تا روزگار ما باقی مانده است و از ذخایر ارزشمند ژنتیکی کشورمان محسوب می شود.- هر چند که ورود خون اسب های عرب وارداتی طی سالیان گذشته، تعداد زیادی از جمعیت این ذخیره ارزشمند را به شدت از خلوص تاریخی خود خارج نموده است، اما توجه به ارزش واقعی این اسب های تاریخی طی سال های اخیر، امیدواری به حفظ آنها را زنده کرده است.- هنوز هم می توان اسب های بی نظیر عرب ایرانی را که هم از نظر زیبایی مثال زدنی هستند و هم از نظر قدرت، سرعت و استقامت نمونه، در گوشه و کنار ایران زمین پیدا کرد.- خصوصیات: سر کوچک و سبک، گوش ها کوتاه، پیشانی صاف یا کمی برجسته، گردن بلند و کمانی، فاصله زیاد بین چشم ها، فک عمیق، پشت کوتاه، کپل افقی و دم پر پشت و در هنگام حرکت بالا، قلم ها کوتاه، استقامت زیاد در مسیرهای طولانی.- اگر به این نکته مهم توجه کنیم که این تیپ از اسب عرب فقط مخصوص ایران بوده و برعکس اسب های دارای خون مصری و آمریکایی و … در جای جای زمین، یافت نمی شود، ارزش و اهمیت حفظ این گنجینه تاریخی را بیشتر خواهیم دانست.- موفقیت کشورهای تولید کننده اسبان عرب زیبایی امروزی در آن است که اسب هایی تولید می کنند که از لحاظ زیبایی، دیگران توان تولید آنها را ندارند. ما هم قدر داشته هایمان را داشته باشیم و گوهرهایی تولید نماییم که قدرت، سرعت، استقامت و زیبایی را همزمان دارند و دیگران از داشتن آن محرومند. بی شک آینده متعلق به کسانی است که بازار بی رقیب جهانی را در انحضار خود خواهند داشت.
. ویژگی های اسب ترکمن
استخوان پیشانی باریک,جدوگاه معلوم صورت کشیده,فاصله دوگوش زیاد,پوست ظریف و موی نرم,گوشها نسبتا بلند,کاکل و یال کم پشت ,چشمها دو طرف استخوان صورت,فاصله دو فک مناسب با اندام اسب,رنگ قالب کهر و کرنگ,اتصال سر و گردن ظریف و متحرک ,عضلات گردن ظریف و متناسب,گردن مستقیم,اتصال گردن و سینه ظریف,سینه در طول رشد کرده,منخرین بسته,لبها آویزان ,کمر بلند,کپل افتاده,دخ کم پشت و اتصال دم بالا,عضلات شلوار و ران متناسب ,قلم ها بلند و نسبتا باریک,بخلق بلند نسبتا باریک,شکم آهویی,اتصال شکم به کپل متحرک,قد۱۵۵,مناطق,ترکمنستان و دریای خزر ترکمن صحرا,اصفهان,تهران,خراسان
سر و گردن ظریف و متحرک ,عضلات گردن ظریف و متناسب,گردن مستقیم,اتصال گردن و سینه ظریف,سینه در طول رشد کرده,منخرین بسته,لبها آویزان ,کمر بلند,کپل افتاده,دخ کم پشت و اتصال دم بالا,عضلات شلوار و ران متناسب ,قلم ها بلند و نسبتا باریک,بخلق بلند نسبتا باریک,شکم آهویی,اتصال شکم به کپل متحرک,قد۱۵۵,مناطق,ترکمنستان و دریای خزر ترکمن صحرا,اصفهان,تهران,خراسان