اهداي خون اتولوگ يا اهداي خون خودي، عبارت از روشي است كه در آن فرد براي خودش خون اهدا مي‌نمايد. خون دريافت شده در شرايط استاندارد نگهداري مي‌شود تا در صورت نياز، در ضمن عمل جراحي يا خاتمه عمل به وي تزريق گردد. اين روند باعث مي‌شود كه او به خون ديگران نياز نداشته باشد. خون اهدا شده در اهداي خون اتولوگ، فقط براي همان شخص اهدا كننده مصرف مي‌شود و اگر در حين عمل جراحي نيازي به آن خون پيش نيامد، آن خون معدوم مي‌گردد.
كليه بيماراني كه تحت عمل جراحي غير اورژانس و انتخابي قرار مي‌گيرند و براي آنها تزريق خون پيش‌بيني شده است، بايستي به عنوان كانديداي اهداي خون قبل از جراحي در نظر گرفته شوند كه اين امر به عنوان بخشي از تلاش همگاني در جهت دستيابي به انتقال خون سالم و مطمئن مي‌باشد.
انتقال خون اتولوگ، سالم‌ترين و بي‌خطرترين نوع انتقال خون است زيرا فاقد آنتي‌ژن‌هاي خارجي و عوامل ايجاد كننده بيماريهاي عفوني است. خون اتولوگ در موارد مختلف پزشكي و بطور عمده در جراحي‌هاي ارتوپدي، ارولوژي، قلب و عروق، ترميمي، پلاستيك و زنان كاربرد فراوان دارد. اعمال جراحي ارتوپدي، علت اكثر موارد اهداي خون اتولوگ محسوب مي‌شود.
محاسن اهداي خون اتولوگ
- هميشه سازگاري كامل خون بين دهنده و گيرنده خون برقرار است (زيرا هر دو نفر يكي هستند).
- پيشگيري از انتقال بيماري‌ها و ويروس‌هاي بيماريزاي قابل سرايت از راه خون
- جلوگيري از ايجاد واكنش‌هاي آلرژيك و ازدياد حساسيت و نيز توليد آنتي‌بادي بر عليه اجزاي سلولي خون و پلاسماي ديگران
- پيشگيري از ايجاد ايمني به غير و بروز واكنش پيوند عليه ميزبان (GVHD) در گيرنده خون
- پيشگيري از عوارض انتقال خون در كساني كه آنتي‌بادي بر عليه خون افراد ديگر در خونشان وجود دارد.
- قابل مصرف بودن خون در پيروان ادياني كه تزريق خون غير اتولوگ در بين آنها حرام است.
- ذخيره سازي خون از گروههاي خوني نادر و كمياب
- تحريك خون سازي در بدن بيمار، به علت خون‌گيري‌هاي مكرر قبل از عمل جراحي
- ذخيره سازي خون‌هاي اهدايي داوطلبان عادي براي بيماران نيازمند
فرآیند تهيه خون اتولوگ
تهيه خون اتولوگ به روش‌هاي مختلف صورت مي‌گيرد؛ يكي از اين روش‌ها، اهداي خون قبل از عمل جراحي انتخابي و غير اورژانس است. چند هفته تا يك هفته مانده به عمل جراحي، به فواصل 72 ساعت، خون‌گيري به عمل آمده و در نتيجه حداكثر 4 تا 5 واحد خون (2 تا 5/2 ليتر) مي‌توان تهيه نمود. راهكار ديگر تهيه خون اتولوگ، خون‌گيري از بيمار بلافاصله قبل از شروع عمل جراحي، جمع‌آوري خون ريخته شده در حين عمل، فيلتراسيون و تزريق مجدد به خود وي و نيز رقيق كردن خون بيمار با رقيق كننده‌هاي مناسب جهت حفظ حجم طبيعي خون است.
در اهداي خون اتولوگ، يك ماه قبل از شروع يا با شروع خون‌گيري، روزانه سه وعده آهن خوراكي (325 ميلي‌گرم سولفات فرو يا گلوكونات فرو) تجويز مي‌شود و تا چند ماه ادامه پيدا مي‌كند تا از بروز كم‌خوني احتمالي جلوگيري گردد و بازسازي گلبول‌هاي قرمز تسريع شود. تجويز اريتروپوئيتين همراه با آهن خوراكي جبراني، شانس موفقيت را بيشتر مي‌سازد.
تجويز پزشك
دستور اهداي خون اتولوگ و ميزان واحدهاي خون مورد نياز در هنگام عمل توسط پزشك بيمار داده مي‌شود. بيمار بايد به دقت توسط پزشك خود و پزشك مسئول بانك خون مورد معاينه قرار گيرد و تمام شرايط حاكم بر اهداي خون در سازمان‌هاي انتقال خون، بر روند اهداي خون اتولوگ نيز حكمفرماست. اخذ خون از بيماران هنگامي صورت مي‌گيرد كه هموگلوبين بيمار از 11 گرم درصد بالاتر بوده و بيمار در شرايط سلامتي و عدم ابتلا به بيماريهاي قلبي و ريوي، فشار خون بالا، تشنج و صرع باشد.
بهتر است بدانیم
برخي مسائل مربوط به اهداي خون اتولوگ در مورد فرد اهدا كننده بايد از قبل مورد بررسي قرار گيرند؛ از جمله اينها ايجاد كم‌خوني متعاقب خون‌گيري، كاهش حجم خون و افزايش هزينه فرآورده‌هاي خون اتولوگ در مقايسه با فرآورده‌هاي خون عادي مي‌باشند.
در موارد تهيه خون اتولوگ در مراكز انتقال خون تمامي آزمايش‌هاي لازم بر روي خون‌هاي جمع‌آوري شده انجام شده و موارد شاخص و مهم به اطلاع پزشك درخواست كننده رسانده مي‌شود.
بطور كلي در مقايسه با گذشته، اكنون تزريق خون به صورت كاملاً محافظه كارانه صورت مي‌گيرد. نسبت به ساليان قبل، تزريق خون و فرآورده‌هاي خوني در غلظت‌هاي پائين‌تري از هموگلوبين و پلاكت انجام مي‌شود. همچنين مصرف بهينه و منطقي خون از راهكارهاي اساسي در جهت كاهش عوارض انتقال خون است. انتقال خون اتولوگ يكي از روش‌هاي اصولي مي‌باشد كه ضمن كاهش عوارض انتقال خون، با گسترش و ترويج اين روش، مي‌توان به ذخيره خوني مراكز انتقال خون كمك نمود.
تزريق خون اتولوگ چيست ؟
تزريق خون اتولوگ يعني اهداي خون براي استفاده بعدي خودتان. خون اهدا کنيد مثلا براي جراحي برنامه ريزي شده.
چرا اهدا خون اتولوگ سودمند است ؟
اهدا خون اتولوگ توصيه مي شود زيرا:
- خوني دريافت مي کنيد که کاملا با شما سازگار است.
- خطر واکنش هاي آلرژيک در شما بسيار اندک است.
- شما مي توانيد مطمئن باشيد که خون کافي براي شما وجود دارد بخصوص اگر داراي گروههاي خوني نادر هستيد.
- شما در خطر ابتلا به بيماريهاي عفوني مثل هپاتيت ،سيفليس ،AIDS و …. هم نخواهيد بود.
- روش بي خطري است وبه خوبي تست مي شود.
- آيا مي توان دريک زمان کوتاه نيز اهدا خون اتولوگ انجام داد؟
اگر شما درمدت زمان کوتاهي نياز به جراحي داريد باز هم مي توان از اهدا خون اتولوگ استفاده کرد. خون شما مي تواند در مرحله قبل از عمل جراحي جمع آوري شده وتا 24 ساعت نگهداري شود.
چه کساني مي تواند تزريق خون اتولوگ انجام دهد ؟
شما مي توانيد تزريق خون اتولوگ انجام دهيد اگر:
- سن شما از 65 سال کمتر است.
- به بيماريهايي از قبيل بيماريهاي وخيم قلبي وريوي يا صرع مبتلا نباشيد.
- قبل از هر بار اهدا خون اتولوگ، سطح هموگلوبين شما حداقل dl /gr 11 باشد.
تزريق خون خودي چگونه انجام مي شود ؟
اگر شما براي انجام يک جراحي برنامه ريزي کرده ايد درمورد اهدا خون اتولوگ از پزشک معالجتان سوال کنيد بعد از اخذ رضايتنامه کتبي، او ترتيبات لازم را براي شما انجام خواهد داد.
- پزشک معالج ،براي شما مکمل آهن تجويز ميکند تا قبل از اولين اهدا خون خود مصرف کنيد وتا دو هفته بعد از آخرين اهدا خون نيز مصرف راادامه دهيد.
- در زمان مقرر خون شمادر مرکز انتقال خون استان تهران واقع در خيابان وصال شيرازي جمع آوري خواهد شد. اين خون مي تواند به مدت 5 هفته براي استفاده بعدي شما ذخيره گردد.
- بسته به اينکه چه مقدار خون نياز داريد اهدا خون شما مي تواند هرسه روز يکبار انجام پذيرد.
- ميان آخرين اهدا خون شما تا جراحي بايد حداقل 72 ساعت فاصله وجود داشته باشد.
- خون شما در زمان نزديک به جراحي شما براي بيمارستان فرستاده خواهد شد.