مقاومت آنتی‌بیوتیکی معضل جدی دنیای امروز پزشکی است. جنگ همیشگی بین باکتری‌ها برای مقاوم شدن به انواع آنتی‌بیوتیک‌ها و دانشمندان علم پزشکی برای ساخت آنتی‌بیوتیک‌های قوی‌تر همچنان ادامه دارد اما اکنون برای نخستین بار دانشمندان مهندسی ژنتیک موفق شده‌اند با دستکاری ژنتیکی ویروس‌ها به درمان یک بیمار مبتلا به عفونت مقاوم به آنتی‌بیوتیک‌ها کمک کنند.
ایزابل کارنل هلداوی، دختر 17 ساله‌ای است که از بدو تولد دچار بیماری ژنتیکی فیبروز کیستیک بوده است. این بیماری با گرفتار کردن ریه‌ها جان فرد مبتلا را تهدید می‌کند. ایزابل در 15 سالگی 2 ریه پیوندی دریافت کرد اما پس از دریافت پیوند ریه دچار نوعی عفونت مرگبار شد که به انواع آنتی‌بیوتیک‌ها مقاوم است.
پس از آنکه پزشکان از درمان عفونت وی با آنتی‌بیوتیک‌های قوی ناامید شدند، این نوجوان بریتانیایی حاضر شد به درمان آزمایشی با ویروس‌های مهندسی‌شده ژنتیک تن بدهد. هرچند ایزابل هم‌اکنون بهبود کامل پیدا نکرده، وضعیت او چنان خوب است که تقریبا به زندگی عادی برگشته است.
این نخستین بار است که دانشمندان توانسته‌اند با دستکاری ویروس‌ها از طریق مهندسی ژنتیک به بهبود عفونت‌های باکتریایی مقاوم به آنتی‌بیوتیک‌ها کمک کنند. این کشف تازه در قالب یک مقاله علمی در مجله نیچر منتشر شده است.
البته دانشمندان تاکید دارند فقط با بهبود یک بیمار نمی‌توان قاطعانه به کارایی این روش جدید اطمینان داشت اما درمان حتی یک بیمار هم می‌تواند برای مبارزه با بحران رو به رشد مقاومت آنتی‌بیوتیکی راهگشا و امیدبخش باشد.
دکتر استفانی استراثدی از دانشگاه کالیفرنیا سن‌دیگو که در یک مرکز مهندسی ژنتیک مشغول پژوهش است، می‌گوید: «این حقیقتا یک لحظه تاریخی است زیرا نخستین باری است که از یک «فاژ» دستکاری‌شده با مهندسی ژنتیک برای درمان عفونت مقاوم به آنتی‌بیوتیک در انسان استفاده شده است.»
واژه «فاژ» مخفف باکتریوفاژ است که دشمن طبیعی باکتری‌ها محسوب می‌شود. اکنون دهه‌هاست دانشمندان تلاش می‌کنند برای درمان عفونت‌های باکتریایی از فاژ استفاده کنند اما تاکنون نتوانسته بودند فاژها را با موفقیت به تجربه عملی پزشکی روی انسان‌ها راه دهند.
دکتر هلن اسپنسر، پزشک معالج ایزابل می‌گوید: «هیچ یک از بیمارانی که مانند ایزابل به دنبال پیوند ریه به عفونت مقاوم به آنتی‌بیوتیک مبتلا شده بودند، جان سالم به در نبرده‌اند.»
پس از پیوند ریه و درست در زمانی که ایزابل رو به بهبود می‌رفت، یک عفونت مزمن که از قبل در بدن وی وجود داشت، ریه‌ها، کبد و محل زخم جراحی وی را آلوده کرد و باعث ضایعات پوستی در تمام بدنش شد. فوری انواع آنتی‌بیوتیک‌های بسیار قوی برای ایزابل تجویز شد اما هیچ یک از آنها نتوانستند باکتری موذی مایکوباکتریوم آبسسئوس را شکست دهند. پزشکان اعلام کردند دیگر کاری برای ایزابل قابل‌انجام نیست.
درنهایت دکتر اسپنسر با پژوهشگران دانشگاه پیتزبورگ که مشغول تحقیق روی فاژها بودند، تماس گرفت و برای درمان ایزابل از آنها کمک خواست. البته این فقط یک روش درمانی آزمایشی بود.
دکتر گراهام هتفول، پژوهشگر دانشگاه پیتزبورگ که تا آن زمان 15 هزار فاژ را با دانشجویان خود مورد مطالعه قرار داده بود، موفق شد میان آنها یک فاژ را پیدا کند که احتمالا به درمان عفونت ایزابل کمک می‌کرد.
دکتر هتفول و دانشجویانش دو فاژ دیگر را هم با مهندسی ژنتیک تغییر دادند و برای کمک به درمان عفونت طراحی کردند. در این درمان آزمایشی دانشمندان مقادیر انبوهی از 3 نوع ویروس ساخته‌شده به وسیله مهندسی ژنتیک را وارد بدن ایزابل کردند تا باکتری را از بین ببرند ولی این کار خود خالی از استرس نبود زیرا وارد کردن ویروس‌ها به بدن بیمار و ناتوان ایزابل می‌توانست خطرناک باشد.
دکتر هتفول می‌گوید: «کار ما یک زمینه کاملا جدید و تا حدودی ترسناک بود. نمی‌دانستیم باید منتظر چه اتفاقاتی باشیم!»
در ژوئن 2018 میلادی مخلوط تهیه‌شده از فاژها آماده شد و پزشکان لندنی درمان آزمایشی را شروع کردند. آنها روزی 2 بار مخلوطی حاوی یک میلیارد فاژ را از طریق سرم وارد بدن ایزابل می‌کردند و روی ضایعات پوستی او می‌‌زدند.
خوشبختانه نه‌تنها اتفاق بدی برای ایزابل نیفتاد، بلکه در عرض چند هفته علائم عفونت در بدن وی رو به بهبود رفت و تصویربرداری‌های انجام‌شده نشان از کوچک شدن کانون‌های عفونی در کبد و ریه‌های او داشت.
دکتر اسپنسر می‌گوید: «باید به صراحت اعلام کنیم عفونت ایزابل بهبود قطعی پیدا نکرده اما همین که او زنده مانده معجزه‌آساست.» او تقریبا به تمام فعالیت‌های عادی روزمره خود بازگشته؛ تمام وقت مدرسه می‌رود، در کلاس‌های آموزش رانندگی شرکت می‌کند و کیک‌پزی و باغبانی می‌کند. با انتشار نتایج این درمان آزمایشی موفق، دانشمندان امیدوارند راه جدیدی برای مبارزه با باکتری‌های مقاوم به آنتی‌بیوتیک برای همه بیماران گشوده شود.
منبع: Medica- News Today