دستورالعمل كار در بخش نمونه گيري

سرم يا پلاسما بايد در کوتاه­ترين زمان به ­دنبال نمونه­ گيري از سلول­هاي خوني جدا گردد. حداکثر زمان مجاز جهت جداسازي سرم يا پلاسما 2 ساعت پس از نمونه ­گيري پيشنهاد مي­گردد. قابل ذکر است که درخصوص اندازه­ گيري ترکيباتي نظير پتاسيم، هورمون­هاي کورتيکواستروئيدي، کورتيزول، کاتکولامين­ها، اسيد لاکتيک و هموسيستين اين زمان بايد کمتر از 2 ساعت باشد.

قابل ذکر است که درجه حرارت محيط نيز بر پايداري برخي مواد تاثير مي­گذارد.

نمونه خـون جهت انـدازه­ گيري تـرکيباتـي نظير کـاتکول آمين­ها، آمونياک، اسيد لاکتيک، پيروات، گاسترين، هورمون پاراتيروئيد، فعاليت رنين پلاسما و اسيد فسفاتاز، بايد پس از جمع­ آوري در سرما نگه­داري شود.

·· نگه­دارنده ­ها و مهارکننده­ هاي متابوليک: بعضي افزودني­ها مي­توانند از تغييرات غلظت مواد در نمونه با گذشت زمان جلوگيري نمايند. مواد آنتي گليکوليتيک نظير فلورايد مي­توانند گلوگز را در حضور سلول­هاي خوني به مدت 24 ساعت در دماي اتاق (°C24-22) و تا 48 ساعت در دماي يخچال (°C8-2) پايدار نگه­دارند. به ­دليل حساسيت اندازه­ گيري گلوگز در نوزادان و اطفال مي­توان از مواد افزودني آنتي گليکوليتيک استفاده نمود. هم­ چنين جهت اندازه ­گيري لاکتات بايد از فلورايد سديم يا اگزالات پتاسيم استفاده نمود.

انتقال نمونه ­هاي بيولوژيک نظير خون، ادرار و ساير مايعات بدن از محل نمونه­ گيري به آزمايشگاه جزء مهمي از چرخه ­کاري در آزمايشگاه مي­ باشد. در مورد نمونه­ هاي خون روند انتقال 3/1 زمان چرخه کاري را شامل مي­شود.

·· زمان: نمونه­ ها بايد در ظروف در بسته مناسب در کوتاه­ترين زمان ممکن به آزمايشگاه ارسال گردند. انتقال نمونه ­ها می­بايست در شرايط دماي اتاق صورت گيرد، به­ جز نمونه­ هايي که بايد با حفظ زنجيره سرد نگه­داري و منتقل شوند. انتقال سريع نمونه از محل نمونه­ گيري به آزمايشگاه در شرايطي که دماي محل نمونه­ گيري بالاتر از °C22 است از اهميت زيادي برخوردار است.

·· وضعيت لوله:نمونه ­هاي خون بايد در لوله ­هاي در پوش­دار و در وضعيت قائم نگه­داري گردند. اين امر سبب تسريع فرايند انعقاد و هم­چنين کاهش به هم خوردگي محتوي لوله مي­گردد و احتمال ايجاد هموليز را نيزکاهش مي­دهد.

·· درپوش: نمونه­ ها بايد در طول مدت انتقال و نگه­داري در ظروف درپوش­دار قرار گيرند. عدم وجود درپوش باعث خطا در نتايج بعضي متغيرها به ­دليل از دست دادن دي اکسيد کربن و افزايش PH نظير کلسيم يونيزه و اسيد فسفاتاز (افزايش مي­يابند) مي­گردد.

هم­چنين وجود درپوش خطر ايجاد آئروسل، تبخير نمونه و آلودگي را نيز کاهش مي­دهد.

·· هموليز: حمل و نقل نمونه بايد به آرامي صورت گيرد تا امکان آسيب به گلبول­های قرمز را به حداقل رساند. وجود هموليز در نمونه سبب تداخل با عملکرد برخي دستگاه­هايي می­شود که به روش نوري پارامترها را اندازه­ گيري مي­کنند. ترکيبات زيادي در سرم و پلاسما تحت تاثير هموليز (با منشا خارجي) قرار مي­گيرند که نمونه­ هايي از آن به شرح زير است:

1)   پارامترهايي که شديدا تحت تاثير هموليز قرار گرفته و افزايش مي­يابند شامل: هموگلوبين پلاسما، آسپارژين امينو ترانسفراز (AST)، پتاسيم، لاکتات دهيدروژناز می­باشند.

2)    پارامترهايي که به ­طور قابل توجهي تحت تاثير هموليز قرار مي­گيرند شامل: آهن، آلانين امينو ترانسفراز (افزايش مي­يابند) و T4 (کاهش مي­يابد) هستند.

3)   پارامترهايي که کمتر تحت تاثير هموليز قرار گرفته ولی امکان افزايش آن­ها به ­دنبال هموليز وجود دارد شامل: فسفر، پروتئين توتال، آلبومين، منيزيم، کلسيم، و اسيد فسفاتاز می­باشند.

·· مجاورت با نور:نمونه نبايد در مقابل نور خورشيد قرار گيرد اين امر بخصوص در مورد ترکيباتي که به نور خورشيد يا اولترا ويوله بسيار حساس هستند نظير بيلي­روبين، ويتامين A و B6 و بتا کاروتن بسيار اهميت دارد. ظرف حاوی اين نمونه ­ها جهت محافظت از نور بايد در پوششي از کاغذ آلومنييوم پيچيده شده يا درظرف شيشه­اي قهوه­اي نگه­داری شوند.

 نمونه هاي خون بايد حداکثر تا دو ساعت پس از نمونه­ گيري با رعايت تمهيدات لازم نظير شرايط پايداري متغيرهاي مورد آزمايش و رعايت اصول ايمني، در دماي اتاق (مگر در موارد خاص که نياز به زنجيره سرد دارد) به آزمايشگاه منتقل شوند