سرم يا پلاسما بايد در کوتاهترين زمان به دنبال نمونه گيري از سلولهاي خوني جدا گردد. حداکثر زمان مجاز جهت جداسازي سرم يا پلاسما 2 ساعت پس از نمونه گيري پيشنهاد ميگردد. قابل ذکر است که درخصوص اندازه گيري ترکيباتي نظير پتاسيم، هورمونهاي کورتيکواستروئيدي، کورتيزول، کاتکولامينها، اسيد لاکتيک و هموسيستين اين زمان بايد کمتر از 2 ساعت باشد.
قابل ذکر است که درجه حرارت محيط نيز بر پايداري برخي مواد تاثير ميگذارد.
نکته: قرار دادن نمونه خون بيش از دو ساعت در سرما سبب افزايش کاذب پتاسيم ميگردد. سرما سبب مهار گليکوليز شده، لذا انرژي جهت پمپ پتاسيم به داخل سلول ايجاد نميگردد و بدنبال آن پتاسيم از سلولها به بيرون نشت ميکند. نمونه جهت اندازه گيري الکتروليتها نيز نبايد تا قبل از سانتريفیوژ و انجام آزمايش در دماي °C8-2 قرار گيرد.
نمونه خـون جهت انـدازه گيري تـرکيباتـي نظير کـاتکول آمينها، آمونياک، اسيد لاکتيک، پيروات، گاسترين، هورمون پاراتيروئيد، فعاليت رنين پلاسما و اسيد فسفاتاز، بايد پس از جمع آوري در سرما نگهداري شود.
·· نگهدارنده ها و مهارکننده هاي متابوليک: بعضي افزودنيها ميتوانند از تغييرات غلظت مواد در نمونه با گذشت زمان جلوگيري نمايند. مواد آنتي گليکوليتيک نظير فلورايد ميتوانند گلوگز را در حضور سلولهاي خوني به مدت 24 ساعت در دماي اتاق (°C24-22) و تا 48 ساعت در دماي يخچال (°C8-2) پايدار نگهدارند. به دليل حساسيت اندازه گيري گلوگز در نوزادان و اطفال ميتوان از مواد افزودني آنتي گليکوليتيک استفاده نمود. هم چنين جهت اندازه گيري لاکتات بايد از فلورايد سديم يا اگزالات پتاسيم استفاده نمود.
انتقال
انتقال نمونه هاي بيولوژيک نظير خون، ادرار و ساير مايعات بدن از محل نمونه گيري به آزمايشگاه جزء مهمي از چرخه کاري در آزمايشگاه مي باشد. در مورد نمونه هاي خون روند انتقال 3/1 زمان چرخه کاري را شامل ميشود.
·· زمان: نمونه ها بايد در ظروف در بسته مناسب در کوتاهترين زمان ممکن به آزمايشگاه ارسال گردند. انتقال نمونه ها میبايست در شرايط دماي اتاق صورت گيرد، به جز نمونه هايي که بايد با حفظ زنجيره سرد نگهداري و منتقل شوند. انتقال سريع نمونه از محل نمونه گيري به آزمايشگاه در شرايطي که دماي محل نمونه گيري بالاتر از °C22 است از اهميت زيادي برخوردار است.
·· وضعيت لوله:نمونه هاي خون بايد در لوله هاي در پوشدار و در وضعيت قائم نگهداري گردند. اين امر سبب تسريع فرايند انعقاد و همچنين کاهش به هم خوردگي محتوي لوله ميگردد و احتمال ايجاد هموليز را نيزکاهش ميدهد.
·· درپوش: نمونه ها بايد در طول مدت انتقال و نگهداري در ظروف درپوشدار قرار گيرند. عدم وجود درپوش باعث خطا در نتايج بعضي متغيرها به دليل از دست دادن دي اکسيد کربن و افزايش PH نظير کلسيم يونيزه و اسيد فسفاتاز (افزايش مييابند) ميگردد.
همچنين وجود درپوش خطر ايجاد آئروسل، تبخير نمونه و آلودگي را نيز کاهش ميدهد.
·· هموليز: حمل و نقل نمونه بايد به آرامي صورت گيرد تا امکان آسيب به گلبولهای قرمز را به حداقل رساند. وجود هموليز در نمونه سبب تداخل با عملکرد برخي دستگاههايي میشود که به روش نوري پارامترها را اندازه گيري ميکنند. ترکيبات زيادي در سرم و پلاسما تحت تاثير هموليز (با منشا خارجي) قرار ميگيرند که نمونه هايي از آن به شرح زير است:
1) پارامترهايي که شديدا تحت تاثير هموليز قرار گرفته و افزايش مييابند شامل: هموگلوبين پلاسما، آسپارژين امينو ترانسفراز (AST)، پتاسيم، لاکتات دهيدروژناز میباشند.
2) پارامترهايي که به طور قابل توجهي تحت تاثير هموليز قرار ميگيرند شامل: آهن، آلانين امينو ترانسفراز (افزايش مييابند) و T4 (کاهش مييابد) هستند.
3) پارامترهايي که کمتر تحت تاثير هموليز قرار گرفته ولی امکان افزايش آنها به دنبال هموليز وجود دارد شامل: فسفر، پروتئين توتال، آلبومين، منيزيم، کلسيم، و اسيد فسفاتاز میباشند.
·· مجاورت با نور:نمونه نبايد در مقابل نور خورشيد قرار گيرد اين امر بخصوص در مورد ترکيباتي که به نور خورشيد يا اولترا ويوله بسيار حساس هستند نظير بيليروبين، ويتامين A و B6 و بتا کاروتن بسيار اهميت دارد. ظرف حاوی اين نمونه ها جهت محافظت از نور بايد در پوششي از کاغذ آلومنييوم پيچيده شده يا درظرف شيشهاي قهوهاي نگهداری شوند.
نمونه هاي خون بايد حداکثر تا دو ساعت پس از نمونه گيري با رعايت تمهيدات لازم نظير شرايط پايداري متغيرهاي مورد آزمايش و رعايت اصول ايمني، در دماي اتاق (مگر در موارد خاص که نياز به زنجيره سرد دارد) به آزمايشگاه منتقل شوند