نگرش‌مان را به بازنشستگی تغییر دهیم. بازنشستگی به معنی انتظار کشیدن برای مرگ نیست. بازنشستگی همزمان با ورود فرد به دوران میانسالی یا سالمندی است. سنی که در آن احتمال ابتلا به افسردگی از هر زمان دیگری بیشتر است.
بعد از 40 سالگی احتمال ابتلا به این اختلال روانی افزایش می‌یابد. دلیل آن هم کاهش توانایی‌های جسمی و توانمندی‌های حافظه و پیرچشمی و سایر بیماری‌های جسمی است.
یکی دیگر از دلایل برجسته افسردگی در سالمندی مسائل اقتصادی است. گاهی توان مالی فرد پایین می‌آید و گاهی حس ناامنی اقتصادی دارد، به این معنی که شاید با حقوق بازنشستگی در رفاه باشد اما گمان می‌کند ممکن است توان مالی خود را از دست بدهد و دیگر در به دست آوردن آن توانی نداشته باشد.
ساندویچی شدن هم پدیده دیگری است که به دنبال بازنشستگی سبب افسردگی فرد می‌شود. در این به اصطلاح ساندویچی شدن فرد بازنشسته از یک سو باید توقعات فرزندانش را هنوز برآورده کند و از سوی دیگر والدین پیری دارد که در قید حیات هستند و به او محتاج‌اند.
دلیل دیگر افسردگی این است که یک فرد قبل از بازنشسته شدن حداقل 30 سال را در محیط و کار ثابت با افرادی گذرانده و حالا جدا شدن از آن فضا برایش قابل‌تحمل نیست.
شاید یک سال اول خیلی خوب به نظر برسد و فرد دنبال رسیدگی به کارهای عقب‌مانده، مسافرت و… باشد اما در بلندمدت حس خانه‌نشینی و بی‌فایده بودن به او دست می‌دهد. این موضوع هم در مورد مردان و هم درمورد زنان شاغل صادق است.
راه‌حل
1. در صورتی که فرد توانایی کار کردن دارد و از توان جسمی و حرکتی خوبی برخوردار است، چه بهتر که حتی بعد از بازنشستگی هم به فعالیت خود ادامه دهد و کار و شغل مورد علاقه‌اش را دنبال کند.
2. برای اوقات فراغت سالمندان باید برنامه‌ریزی شود. در عین حال از تجربیات آنها استفاده شود. چقدر خوب است که با بازنشسته شدن فرد را به کل کنار نگذاریم و اجازه دهیم به طور موقت در محل کار به شغلش ادامه دهد.
3. از جمله وظایف حاکمیتی در یک کشور این است که مانع حس ناامنی در بازنشستگان شود. حقوق بازنشستگی نباید ثابت باشد، بلکه باید بر اساس تورم افزایش یابد.
4. باید از سوی حاکمیت طرح‌های کرامت سالمندان و بازنشستگان اجرا شود. این طرح‌ها به معنی ترحم نیست، بلکه سالمندان نیاز به محبت و توجه دارند و باید آنها را تکریم کرد.
5. بررسی‌های دوره‌ای لازم است و فرد سالمند باید از نظر جسمی و روانی معاینه شود.
دکتر محمدرضا خدایی
عضو هیات‌علمی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی
سلامت