فنوباربیتال درمان انواع مختلف صرع به خصوص در کودکان استفاده میشود. فنوباربیتال در درمان بیخوابی و اضطراب نیز مصرف میشود.فنوباربیتال با اثر بر نورونها تحریک پذیری آنها را کاهش میدهد. باربیتوراتها با اتصال به گیرنده GABAA و افزایش فعالیت گابا بر گیرندهها همانند بنزودیازپینها موجب تسهیل ورود یون کلر میشوند. باربیتوراتها بر گیرنده AMPA نیز اثرات مهاری دارند.
طبقه بندی فارماکولوژیک
باربیتورات
طبقه بندی درمانی
ضدتشنج/ آرامبخش/ خوابآور
طبقه بندی مصرف در حاملگی
D
اَشکال دارویی:
Tab: 15, 60, 100 mg
Inj: 100, 200 mg/mL (as sodium)
فارماکوکینتیک، دینامیک و مکانیسم اثر
این دارو با اثر GABA تداخل میکند و موجب ساپرس شدن انتقال موج تحریکی ناشی از کانون صرعی در کورتکس، تالاموس یا سیستم لیمبیک میشود. این دارو اثر تحریکی گلوتامیک اسید را کاهش میدهد.
نیمه عمر این دارو ۶-۳ روز است، دفع ادراری است.
اندیکاسیونها، راه مصرف و دوزاژ
آرامبخش
آرامبخش پیش از جراحی
بیخوابی
انواع تشنج
کنترااندیکاسیونها و موارد احتیاط:
حساسیت مفرط/ پورفیری/ نفریت/ سابقه اعتیاد به داروها/ بیماری شدید تنفسی/ برونکوپنومونی
احتیاط: بیماری شدید قلبی- عروقی/ اختلال عملکرد کلیوی/ آسم/ DM
تداخلات
مصرف داروهای مضعف CNS، این دارو را تشدید مینمایند.
اثر سمی دارو روی خون با سیکلوفسفامید زیاد میشود.
این دارو خطر سمیت کبدی استامینوفن را زیاد میکند.
مصرف الکل موجب ایجاد اثر تجمعی آن روی CNS میشود.
این دارو سطح پلاسمایی داکسی سیکلین را کم میکند.
این دارو میتواند اثر سمیت کلیوی متوکسی فلوران را زیاد کند.
تداخلات آزمایشگاهی
ممکن است سطح سرمی بیلی روبین را کاهش دهد.
عوارض جانبی و ناخواسته
CNS: خواب آلودگی/ کابوسهای شبانه/ بیخوابی ریباند/ گیجی/ دپرسیون CNS/ سردرد
Derm: راش/ استیون/ جانسون/ درماتیت اکسفولیاتیو
CV: هیپوتانسیون/ کلاپس عروقی/ باردی کاردی
GI: یبوست/ اسهال/ تهوع/ استفراغ/ درداپی گاستر
Other: دپرسیون تنفسی/ میوز/ برونکواسپاسم
مصرف در شیردهی
توصیه نمیشود.
اقدامات پرستاری
۱٫ وضعیت ذهنی بیمار نظیر خلق و خو، عاطفه، و حافظه بلند مدت و کوتاه مدت را بررسی کنید.
۲٫ بیمار را از نظر وضعیت تنفسی مدنظر قرار دهید.
۳٫ بیمار را از نظر دیس کرازی خونی بررسی نمایید: به تب، گلو درد، کبودی، راش، و یرقان توجه کنید.
۴٫ به تشنج، نوع، طول، دوره و عوامل مستعد کننده توجه نمایید.
۵٫ تستهای خونی و LFT را طی درمان طولانی مدت چک کنید.
۶٫ به طور دورهای سطح خونی درمانی دارو را کنترل نمایید: mcg/Ml40-15.
۷٫ وضعیت تنفسی را از نظر تعداد، ریتم و عمق تنفس چک کنید.
تجویز
راه داخل عضلانی
تزریق را داخل عضلهای بزرگ انجام دهید تا از تخریب عضله پیشگیری شود. در هر سمت تزریق حجمی کمتر از Ml5 باید تزریق گردد.
آموزش به بیمار و خانواده
دارو را دقیقاً مطابق دستور پزشک مصرف کنید.
از مصرف تضعیف کنندههای CNS نظیر الکل اجتناب ورزید.
از آنجایی که ممکن است خواب آلودگی پدید آید تا زمانی که با دارو تطابق حاصل نکردید از انجام فعالیتهای خطرناک اجتناب ورزید.
دارو را به صورت ناگهانی قطع نکنید ممکن است نشانههای قطع مصرف دارو پدید آیند.
شروع اثر درمانی دارو به صورت خوراکی ممکن است ۳-۲ هفته به طول انجامد.
در صورت شک به بارداری سریعاً اطلاع دهید.
درمان بیش از حد دارو
لاواژ، شارکول فعال، پتوی گرم کننده، کنترل علایم حیاتی، همودیالیز، کنترل J& O
عوارض جانبی خطرناک ناشی از مصرف فنوباربیتال
یک تاریخچه استفاده طولانی مدت و بی خطر از فنوباربیتال وجود دارد. اگرچه ممکن است عوارض جانبی خطرناک ناشی از مصرف این دارو ، فقط یکبار در طول مدت مصرف دارو در بیمار ایجاد شود .
فنوباربیتال به گروهی از داروها تعلق دارد که در بیمار اعتیاد و یا وابستگی روانی ایجاد می نماید. بیمارانی که این دارو را جهت درمان صرع مصرف می نمایند، همیشه و به طور شدید به این دارو وابستگی روانی پیدا می کنند و احتمالا این بیماران وابستگی جسمی به دارو را نیز تجربه می کنند .
اگر مصرف دارو به طور ناگهانی قطع شود و یا مقدار داروی مصرفی بتدریج کم نشود، وابستگی جسمی به دارو و یا علائم ناشی از قطع مصرف دارو در بیمار ایجاد می شود. این علائم شامل نگرانی و یا اضطراب ، افزایش ضربان قلب ، عرق کردن ، پریشانی ، تشنج و در موارد خیلی نادر مرگ است.
می توان از ایجاد این علائم با کاهش تدریجی مقدار داروی مصرفی در مدت طولانی جلوگیری نمو د .
افسردگی یکی دیگر از عوارض جانبی ناشی از مصرف فنوباربیتال است. بیمارانی افسردگی را تجربه می کنند که بطور صحیح از این دارو استفاده نمی کنند؛ و یا تاریخچه ای از تمایل به خودکشی در گذشته آنها وجود دارد. بنابراین باید دارو جهت این بیماران با احتیاط کامل تجویز شود .
زنانی که در طول بارداری از فنوباربیتال و دیگر داروهای ضد تشنج استفاده می نمایند با پزشک معالج مشورت نمایند؛ زیرا احتمال ایجاد نقایص مادرزادی با مصرف فنوباربیتال نسبت به دیگر داروهای ضد تشنج بیشتر است .
همچنین مادرانی که در ماههای آخر بارداری فنوباربیتال مصرف می نمایند، احتمال ایجاد علائم ناشی از قطع مصرف دارو در نوزاد وجود دارد .
برخی پزشکان معتقدند فنوباربیتال نباید با داروهای حاوی الکل ، داروهای مخدر ، مسکن ها یا آنتی هیستامین مصرف شود؛ زیرا ممکن است در این صورت بیمار وارد مرحله کما شود و یا بمیرد. (به عنوان مثال بیمار در مدت زمانی که فنوباربیتال را به مقدار زیاد مصرف می نماید ، در یک شب مقدار زیادی الکل نیز استفاده نماید.)
هشدارها و موارد احتیاط
موارد زیر را با پزشک خود در میان بگذارید:
به فنوباربیتال یا هر داروی دیگری حساسیت دارید.
دارویی مصرف می کنید، اعم از داروهای با نسخه یا بی نسخه، بخصوص استامینوفن، داروهای ضداضطراب، عوامل ضدانعقاد خون مثل وارفارین، داروهای ضدافسردگی، داروهای درمان صرع (مثل کاربامازپین، فنی توئین و والپروات سدیم)، آنتی هیستامین ها و داروهای سرماخوردگی، آلرژی و آسم، مسدود کننده های بتا مثل آتنولول، متوپرولول و پروپرانولول؛ کلرامفنیکل، کلونازپام، سیکلوسپورین، دی سولفیرام، داکسی سیکلین، گریزئوفولوین، مترونیدازول، شل کننده های عضلانی، ضددردهای مخدری مثل کدئین، قرص های ضدبارداری، فنلزین، فنیل بوتازون، کینیدین، ریفامپین، آرام بخش ها (مثل دیازپام)، قرص های خواب، استروئیدها (همچون پردنیزولون و دگزامتازون)، تئوفیلین، ترانیل سیپرومین، وراپامیل و ویتامین ها.
مبتلا به بیماری های مقابل هستید یا سابقه ابتلا به آنها را دارید: بیماری های قلبی، کبدی، کلیوی، تنفسی یا عضلانی، پورفیری، کم خونی، آسم، پارکینسون، گلوکوم (فشار بالای چشم) و صرع.
قصد انجام عمل جراحی اعم از اعمال دندانپزشکی دارید.
موارد و مقدار مصرف فنوباربیتال
الف) تمام اشکال صرع بجز صرع ابسنس، تشنجهای ناشی از تب در کودکان.
بزرگسالان: از راه خوراکی مقدار mg/day100-60 در سه مقدار منقسم یا به صورت مقدار واحد هنگام خواب مصرف میشود. و یا مقدار mg300-200 بهصورت عضلانی یا وریدی مصرف شده و براساس نیاز هر ۶ ساعت تکرار میشود.
کودکان: mg/kg/day 5-3 یا mg/m2 125 خوراکی، معمولاً در دو دوز منقسم یا بهصورت تک دوز استفاده میشود. یا mg/kg 6-4 وریدی یا عضلانی مصرف شده و سطح خونی دارو پایش میشود.
ب) درمان صرع مداوم (Status epilepticus)
بزرگسالان: مقدار mg/kg10 با حداکثر سرعت mg/min50 طی ۱۰ تا ۱۵ دقیقه انفوزیون وریدی میشود، میتوان تا مقدار تام mg/kg20 تجویز کرد. این دارو باید با مراقبت کامل و فقط در درمانگاه اورژانس مصرف شود. در صورت نیاز دوز تکرار میشود.
پ) تسکین بخشی
بزرگسالان: از راه خوراکی، مقدار mg/day120-30 در ۳-۲ مقدار منقسم مصرف میشود. حداکثر دوز روزانه mg400 میباشد.
کودکان: از راه خوراکی، مقدار mg32-8 در روز مصرف میشود.
ت) بی خوابی.
بزرگسالان: مقدار ۲۰۰-۱۰۰ میلی گرم از راه خوراکی یا mg320-100 از راه تزریق عضلانی مصرف میشود.
ث) تسکین بخشی قبل از جراحی.
بزرگسالان: مقدار ۲۰۰-۱۰۰ میلی گرم ۹۰-۶۰ دقیقه قبل از جراحی تزریق عضلانی میشود.
ج) قطع مصرف دارو.
بزرگسالان: به ازای هر mg200-100 از باربیتورات یا داروی خواب آور غیر باربیتوراتی که بیمار روزانه مصرف میکرده است، مقدار mg30 خوراکی در ۳ یا ۴ دوز منقسم مصرف میشود. اگر بیمار در روز اول علائم قطع مصرف نشان داد، یک دوز سرشار mg200-100 از راه عضلانی داده میشود.
نوزادان: mg/kg/day10-3 خوراکی مصرف میشود. دوز مصرفی به تدریج طی یک دوره ۲ هفتهای کاهش داده میشود.
مکانیسم اثر فنوباربیتال Phenobarbital
اثر ضد تشنج: فنوباربیتال سبب مهار گسترش فعالیت تشنجی تولید شده در کانونهای صرع زا در قشر مغز، تالاموس و سیستمهای لیمبیک از طریق تشدید اثر اسید گاما آمینوبوتیریک (GABA) میشود. تحریک پذیری مراکز پیش سیناپسی و پس سیناپسی کاهش یافته، و آستانه تحریک تشنجی افزایش مییابد.
اثر تسکین بخش: خواب آور: فنوباربیتال به عنوان یک داروی مضعف غیر اختصاصی در سرتاسر CNS با زمان شروع اثر آهسته و مدت فعالیت طولانی عمل میکند؛ سیستم فعال کننده مشبک که برانگیختگی CNS را کنترل میکند، به ویژه به این دارو حساس است.
فنوباربیتال، تحریک پذیری غشای پیش سیناپسی و پس سیناپسی را از طریق تسهیل عمل GABA کاهش میدهد. محل دقیق اثر سلولی و مکانیسم اثر دارو مشخص نیست.
تداخل دارویی فنوباربیتال
فنوباربیتال ممکن است موجب افزایش یا تشدید اثرات مضعف تنفسی و CNS دیگر داروهای تسکین بخش ـ خواب آور، ضد هیستامینها، داروهای مخدر، فنوتیازینها، ضد افسردگیها، آرامبخشها و الکل شود.
فنوباربیتال تجزیه آنزیمی وارفارین و سایر داروهای خوراکی ضد انعقاد را تشدید میکند. افزایش مقدار مصرف داروهای ضد انعقاد ممکن است ضروری باشد.
فنوباربیتال متابولیسم کبدی بعضی از داروها، از جمله کورتیکواستروئیدها یا داروهای خوراکی جلوگیری کننده از بارداری و استروژنهای دیگر، تئوفیلین و گزانتینهای دیگر و داکسی سایکلین را افزایش میدهد.
فنوباربیتال اثر بخشی گریزئوفولوین را از طریق کاهش جذب آن از دستگاه گوارش مختل میکند. در صورت نیاز، گریزئوفولوین را در سه دوز منقسم باید مصرف نمود.
والپروئیک اسید، فنی توئین و داروهای مهار کننده مونوآمین اکسیداز (MAO) متابولیسم فنوباربیتال را کاهش داده و میتوانند مسمویت با آن را افزایش دهند.
ریفامپین ممکن است غلظت فنوباربیتال را با افزایش متابولیسم کبدی آن کاهش دهد.
روغن گل مغربی (evening primrose oil) ممکن است دوز مورد نیاز برای اثر ضد تشنجی را افزایش دهد.
ملاحظات اختصاصی
برای بهتر شدن طعم دارو، محلولهای خوراکی را میتوان با آب یا آب میوه مخلوط کرد.
به هنگام تزریق وریدی دارو، برای جلوگیری از نشت دارو از رگ به بافتهای اطراف، بهتر است از ورید بزرگتر استفاده شود.
برای جلوگیری از بروز کاهش فشار خون و ضعف تنفسی، از تزریق وریدی دارو با سرعت بیش از mg/min60 خودداری کنید.
حداکثر اثر دارو ممکن است ۳۰ دقیقه بعد از تزریق وریدی آن ظاهر شود.
هنگام تزریق وریدی فنوباربیتال، وسایل احیاء اضطراری باید در دسترس باشد.
برای جلوگیری از آسیب بافتی، تزریق عضلانی دارو باید به طور عمیق و در عضلات حجیم انجام شود.
در صورت وجود رسوب در محلول، از تزریق آن خودداری شود.
برای درمان حملات صرعی مداوم در بزرگسالان در مصرف کامل و کوتاه مدت مقادیر سرشار دارو، حمایت تنفسی لازم است.
اثرات کامل درمانی دارو ممکن است تا ۳-۲ هفته بروز نکند، بجز مواقعی که مقادیر سرشار دارو مصرف شده باشد.
سطح درمانی برای اثرات مختلف فنوباربیتال عبارتند از: mcg/ml10 برای اثر آرامبخشی، mcg/ml40-20 برای اثر ضد صرع، mcg/ml40 برای اثر خواب آوری.
مصرف دارو نباید بطور ناگهانی قطع شود.
این دارو ممکن است جذب سیانوکوبالامین Co57 را مختل نماید.
نکات قابل توصیه به بیمار
۱- با مصرف طولانی مدت فنوباربیتال احتمال بروز وابستگی جسمی و روانی به آن وجود دارد.
۲- از مصرف الکل همراه فنوباربیتال باید خودداری نمود.
۳- از کار با ماشین آلات، رانندگی و سایر فعالیتهایی که نیاز به هوشیاری کامل دارند، باید پرهیز نمود.
مصرف فنوباربیتال در سالمندان
بیماران سالخورده نسبت به اثرات فنوباربیتال حساستر هستند و معمولاً به مقادیر کمتر دارو احتیاج دارند. در این گروه، گیجی، عدم آگاهی به زمان و مکان و تحریک پذیری ممکن است بروز کند.
مصرف در شیردهی
فنوباربیتال در شیر ترشح میشود. مصرف این دارو در دوران شیردهی منع شده است.
عوارض ناشی از مصرف فنوباربیتال در کودکان
فنوباربیتال جهت درمان انواع تشنج در کودکان موثر است و اغلب به عنوان اولین داروی انتخابی ، جهت درمان انواع خاصی از تشنج نوزادان بکار می رود .
از این دارو جهت جلوگیری از تشنج ناشی از تب در کودکان و یا نوجوانان نیز استفاده می شود.
این دارو بتدریج در بدن آزاد می شود بنابراین اگر بعد ازشروع تب به کودک داده شود، ممکن است دارو در بدن به اندازه کافی موجود نباشد تا مانع از بروز تشنج شود . بنابراین کودکان باید این دارو را هر روز مصرف نمایند.
معمولا تشنج ناشی از تب صدمات پایدار و ماندنی را در بیمار ایجاد نمی کند ، بنابراین نباید به اکثر کودکان این دارو جهت جلوگیری از تشنج داده شود.
عوارض جانبی در کودکان هنگامی رنج آور و سخت می شود که یا دارو به مقدار زیاد به کودک داده شده است و یا مقدار داروی مصرفی در هنگام شروع درمان خیلی زیاد باشد. معمولا لازم است مقدار داروی مصرفی بتدریج و در طی چند ماه زیاد شود. معمولا پزشک مقدار داروی مصرفی را جهت کودک بر حسب وزن بدن تعیین می کند.
فنوباربیتال ممکن است موجب بروز نتایج مثبت کاذب در آزمون فنتول آمین شود. این دارو ممکن است غلظت سرمی بیلی روبین را در نوزادان، بیماران مبتلا به صرع و بیماران مبتلا به زیادی بیلی روبین غیر کونژوگه غیر همولیتیک مادرزادی کاهش دهد.
مطلب خواندنی:آزمایش فنوباربیتال
فارماکوکینتیک
جذب: از راه خوراکی به خوبی جذب میشود و حدود ۹۰-۷۰ درصد دارو به جریان خون میرسد. جذب دارو بعد از تزریق عضلانی ۱۰۰ درصد است.
پخش: به طور گسترده در سرتاسر بدن انتشار مییابد. حدود ۳۰-۲۵ درصد به پروتئین پیوند مییابد.
متابولیسم: توسط آنزیمهای میکروزومی کبدی متابولیزه میشود.
دفع: ۵۰-۲۵ درصد مقدار مصرف شده دارو به صورت تغییر نیافته از راه ادرار دفع میشود. باقیمانده دارو به صورت متابولیتهای اسید گلوکورونیک دفع میشود. نیمه عمر فنوباربیتال ۷-۵ روز است.
موارد منع مصرف و احتیاط فنوباربیتال
موارد منع مصرف: حساسیت مفرط شناخته شده به باربیتوراتها، برونکوپنومونی، حملات آسمی مداوم یا زجر شدید تنفسی (به دلیل خطر تضعیف تنفسی)، پورفیری (می تواند نشانههای این بیماری را برانگیزد)، اختلال بارز کبدی، بیماری تنفسی همراه تنگی نفس یا انسداد، اختلال کلیوی، نفریت.
موارد احتیاط: انجام فعالیتهای مخاطره آمیزی که احتیاج به هوشیاری دارند (موجب خواب آلودگی میشود)، سالمندان و افراد ناتوان، درد حاد یا مزمن، اختلال کبدی، افسردگی، تمایل به خودکشی، سابقه سوء مصرف مواد، تغییرات فشار خون، بیماریهای قلبی عروقی، شوک، اورمی.
اطلاعات دیگر:
طبقهبندی فارماکولوژیک: باربیتورات
طبقهبندی درمانی: ضد تشنج، تسکین بخش، خواب آور
نامهای تجاری: Luminal
عوارض جانبی فنوباربیتال
اعصاب مرکزی: خواب آلودگی، لتارژی، سرگیجه، تضعیف CNS، تهییج متناقض و آشفتگی (در بیماران سالخورده)، هیجان مفرط در کودکان
قلبی ـ عروقی: کمی فشار خون (بعد از تزریق سریع وریدی)، برادیکاردی، ترومبوفلبیت.
پوست: اریتم مولتی فرم، نکروز، صدمه عصبی در محل تزریق، بثورات، تورم، کهیر، سندرم استیونس ـ جانسون.
دستگاه گوارش: تهوع، استفراغ.
تنفسی: آپنه، تضعیف تنفسی.
خونی: تشدید پورفیری
سایر عوارض: وابستگی روانی و فیزیکی
مسمومیت و درمان
تظاهرات بالینی: راه رفتن نامتعادل، اختلال در تکلم، نیستاگموس پایدار، خواب آلودگی، کانفیوژن، ضعف تنفسی، ادم ریوی، از بین رفتن رفلکسها و اغما.
سندرم شوک تیپیک همراه با تاکیکاردی و کمی فشار خون همراه با یرقان، اولیگوری و لرز و به دنبال آن تب ممکن است بروز کند.
درمان: شامل حفظ و حمایت از تهویه و عملکرد ریوی میشود. حمایت عملکرد قلبی و دستگاه گردش خون با استفاده از داروهای تنگ کننده عروق و تزریق وریدی مایعات، در صورت لزوم، انجام میشود.
در صورت هوشیار بودن بیمار و سالم بودن رفلکس حلقی (gag reflex)، با تجویز شربت ایپکا (در صورت بلع اخیر) او را وادار به استفراغ میکنند.
در صورت وجود منعی برای القای استفراغ، با قرار دادن لوله داخل نای برای جلوگیری از آسپیراسیون، معده شستشو داده میشود و به دنبال آن ذغال فعال و مسهل تجویز میگردد.
میزان مصرف مایعات و دفع آنها، علائم حیاتی و معیارهای آزمایشگاهی بیمار باید اندازه گیری شوند. درجه حرارت بدن بیمار را باید حفظ کرد.
قلیایی کردن ادرار ممکن است در خارج کردن دارو از بدن مفید باشد. همودیالیز ممکن است در شرایط شدید مؤثر باشد. مصرف خوراکی ذغال فعال ممکن است دفع فنوباربیتال را صرف نظر از راه مصرف آن، افزایش دهد.
اطلاعات جانبی
حتما حین درمان با فنوباربیتال بطور منظم با پزشک خود درتماس باشید. لازم است وی برخی آزمایش های خونی و پاسخ شما به درمان را بطور مرتب بررسی کند.
فنوباربیتال می تواند حالت خواب آلودگی ایجاد کند، بنابراین تا زمان مشخص شدن میزان تاثیر آن در شما از رانندگی یا انجام کارهای پردقت پرهیز کنید. ضمنا الکل حالت خواب آلودگی و گیجی این دارو را تشدید می کند؛ تا زمان مشخص شدن میزان تاثیر فنوباربیتال از نوشیدن الکل نیز پرهیز کنید.
با توجه به اینکه فنوباربیتال ممکن است باعث کاهش اثر قرص های ضدبارداری های خوراکی گردد، پیشنهاد می شود در مدت مصرف این دارو از یک روش دیگر جلوگیری مثل کاندوم نیز استفاده کنید.
همیشه با خود یک کارت که روی آن بیماری و نوع داروی مصرفی شما نوشته شده است، همراه داشته باشید. • در صورتی که فنوباربیتال برای کنترل تشنج شما تجویز شده است و شما پس از مدتی متوجه افزایش دفعات یا شدت حملات می شوید، حتما به پزشک خود مراجعه کنید؛ وی احتملا دوز دارو را مجددا تنظیم خواهد کرد.
داروهای زیر اغلب جهت درمان سایر اختلالات موثر هستند ، بنابراین بسیار مهم است که قبل از مصرف هر یک از این داروها نیز با پزشک مشورت نمائید:
١. ضد افسردگــی ها
٢. داروهای آلـرژی
٣. کــومـــادیـــن ( وارفاریـــن )
۴. تئوفیــلیـــن
۵. تاگامت ( سایمیتدین )
۶. قرصهای ضد بارداری خوراکی
٧. ضد درد های مخدر ( perrcocet)
٨. مسکن ها از قبیل Nembutal , seconal
٩. استروئیدها مانند Medrol , Deltazone
١٠. داروهای تسکین دهنده از قبیل Xanax , Valium